Το λουλούδι της μνήμης

Σε ένα ιαπωνικό εστιατόριο, μπορεί να γίνονται λάθη στις παραγγελίες, καταδεικνύεται, όμως, πως οι ηλικιωμένοι με άνοια δεν έχουν απολέσει την εργασιακή τους ικανότητα.

Κείμενο: Rie Matsuoka

«Το Εστιατόριο των Λανθασμένων Παραγγελιών» είναι ένα ξεχωριστό εγχείρημα όπου όλοι οι σερβιτόροι πάσχουν από άνοια.

Το ιαπωνικό περιοδικό δρόμου «Βig Issue Ja- pan» μίλησε με τον εμπνευστή της πρωτοβουλίας Σίρο Ογκούνι αναφορικά με το κοινωνικό όραμα που υπηρετεί τούτο το ιδιαίτερο πρότζεκτ.

«Θέλουμε να έχουμε ένα χώρο όπου ο καθένας θα σκέπτεται: “Δεν βαριέσαι, έγινε ένα λάθος, δεν χάλασε δα κι ο κόσμος. Όλοι αποδέχονται το λάθος, γελάνε γι’ αυτό και το διασκεδάζουν», επισημαίνει ο Ογκούνι.

Όταν δούλευε ως διευθυντής στον ΝΗΚ, τον εθνικό φορέα ραδιοφωνίας και τηλεόρασης της Ιαπωνίας το 2012, ο Ογκούνι έκανε ένα ρεπορτάζ για «τη στέγη υποστηριζόμενης διαβίωσης» του Γιούκιο Γουάντα (Yukio Wada).

O Γουάντα ήταν πολύ γνωστός ως ο «αντισυμβατικός» στο χώρο της παροχής φροντίδας στους πάσχοντες από άνοια. «Στην αρχή πίστευα ότι η άνοια ήταν κάτι το τρομακτικό, είχα τη στερεότυπη εικόνα ενός ανθρώπου που περιπλανιέται από εδώ κι από εκεί άσκοπα και βρίζει.

Όταν, όμως, επισκέφθηκα τη στέγη αυτή, διαπίστωσα ότι ήταν ένα άνετο και φιλόξενο μέρος, τελείως διαφορετικό απ’ ό,τι το φανταζόμουν.

Ο Γουάντα έβλεπε κάθε πάσχοντα από άνοια πάνω από όλα ως άνθρωπο. Θεωρούσε ότι ένας ανοϊκός μπορεί να μαγειρέψει, να καθαρίσει και να κάνει πολλά πράγματα από μόνος του.

Σκοπός της μονάδας φροντίδας δεν ήταν άλλος από το να υποστηρίζει αυτούς τους ανθρώπους να αξιοποιήσουν όλες τους τις ικανότητες μέχρι τα βαθιά τους γεράματα», μας λέει ο Ογκούνι, που φέρνει στη μνήμη του ένα περιστατικό.

Ένα μεσημέρι είχε παραγγείλει ένα χάμπουργκερ, αλλά αντί γι ́αυτό του έφεραν γεμιστά πιτάκια. «Ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα και σκέφθηκα ότι το μόνο που είχε σχέση με αυτό που ζήτησα ήταν ο κιμάς, αλλά ήμουν ο μόνος μέσα εκεί που ετοιμαζόμουν να διαμαρτυρηθώ». Κανείς από τους παππούδες, τις γιαγιάδες και τους φροντιστές δεν είπε κουβέντα γι ́ αυτό και έτρωγαν τα πιτάκια με κέφι.

«Βλέποντας αυτό, ένιωσα πολύ άσχημα. Ήθελα να διορθώσω ένα λάθος. Αλλά εάν όλοι δεν δίνουν καμία σημασία, τότε παύει να είναι λάθος. Μόλις το συνειδητοποίησα αυτό, ήταν σαν να ξύπνησα από λήθαργο». «Το Εστιατόριο των Λανθασμένων Παραγγελιών» ήταν μια ιδέα που του ήρθε εκείνη ακριβώς τη στιγμή.

Πέντε χρόνια μετά από αυτό το συμβάν, ο Ογκούνι άρχισε να έχει προβλήματα με την καρδιά του και παραιτήθηκε από τη δουλειά του. Είχε αντιληφθεί ότι είχε έρθει η ώρα να προχωρήσει στην υλοποίηση της ιδέας του. Επικοινώνησε με τον Γουάντα πριν προβεί σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια. Εκείνος απάντησε: «Θα ήμουν ευτυχής να συνεργαστούμε». Έτσι, ξεκίνησε το εγχείρημα.

Άρχισαν να σχεδιάζουν τα επόμενά τους βήματα, συμφωνώντας να «επικεντρωθούν στην ποιότητα» και να μην «κάνουν τα λάθη αυτοσκοπό».

«Θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα χώρο όπου οι πελάτες να αισθάνονται ότι όλα είναι υπέροχα και διασκεδαστικά και πως απλά άνθρωποι με άνοια έτυχε να δουλεύουν εκεί. Να πηγαίνουν, δηλαδή, σε ένα μέρος όπου θα έρχονται αυθόρμητα σε επαφή με την άνοια», σημειώνει ο Ογκούνι.

Αρχικά, πίστευε ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να θέλουν να γίνονται λάθη. Αυτή του η πίστη, όμως, κλονίστηκε μόλις πήρε το λόγο ο Κάζουο Μικάουα, κατά τη διάρκεια των πρώτων συναντήσεων. Η σύζυγός του πάσχει από αρχόμενο Αλτσχάιμερ. «Όταν βλέπω τη γυναίκα μου να κάνει κάποιο λάθος, καταλαβαίνω ότι τη στενοχωρεί πολύ», ήταν τα λόγια του. «Μόλις το άκουσα αυτό, σκέφτηκα: “Σίγουρα έτσι είναι”», εξηγεί ο Ογκούνι.

Τον Ιούνιο του 2017, έκαναν το πιλοτικό τους ξεκίνημα, σε ένα μικρό εστιατόριο, χωρητικότητας δώδεκα ατόμων. Το προσωπικό απαρτιζόταν από έξι άτομα από τη δομή φροντίδας του Γουάντα και οι πελάτες περιορίστηκαν σε φίλους και γνωστούς. «Πήγαιναν να πάρουν παραγγελίες, το ξεχνούσαν και σκέφτονταν: “τι στο καλό ήρθα να κάνω εδώ;” ή έφερναν έναν παγωμένο καφέ όταν η παραγγελία αφορούσε ένα αναψυκτικό. Εκείνη την ημέρα έγιναν εκατοντάδες λάθη, έπεσαν, όμως, και αμέτρητα γέλια. Οι πελάτες επικοινωνούσαν μεταξύ τους και έλυναν τα προβλήματα που ανέκυπταν λέγοντας: “Μάλλον αυτό είναι για εκείνο το τραπέζι”. Aποδέχθηκαν την κατάσταση με γέλια. Για παράδειγμα, έλεγαν: “Όλα είναι μια χαρά, ακόμα και αν γίνονται λάθη”. Δημιουργήθηκε ένα περιβάλλον ανεκτικότητας», θυμάται ο Ογκούνι. Τρεις μήνες αργότερα, άνοιξαν εκ νέου το εστιατόριο λίγες ημέρες πριν από την 21η Σεπτεμβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα Αλτσχάιμερ. Δεκαοκτώ άτομα εξυπηρέτησαν 300 πελάτες μέσα σε τρεις ημέρες. Ήταν μια μεγάλη επιτυχία.

«Εκείνος που με είχε εντυπωσιάσει ήταν ο κ. Μισάουα. Είχε δουλέψει στο παρελθόν σε εστιατόριο και άρχισε να υποφέρει από Αλτσχάιμερ μόλις στα 60 του χρόνια», παρατηρεί ο Ογκούνι. «Το εστιατόριο δούλευε με τέσσερις βάρδιες, με την καθεμία να είναι διάρκειας 90 λεπτών. Αλλά κατά το δεκάλεπτο διάλειμμά του, χωρίς να του το ζητήσει κανείς, σκούπιζε και καθάριζε το εστιατόριο. Εκείνη την ώρα, κατάλαβα τη στάση του απέναντι στη ζωή. Η γυναίκα του, η Γιασούκο Μικάουα, η οποία ήταν πιανίστρια, είχε και αυτή παρόμοια συμπεριφορά. Έπαιζε πιάνο μπροστά στους πελάτες, αλλά υπήρχαν κάποιες φορές που δεν μπορούσε να παίξει καλά και έτρεμε η πλάτη της από την απογοήτευση. Με συγκινούσε πολύ το ότι θεωρούσε τον εαυτό της επαγγελματία», συνεχίζει ο Ογκούνι, που θυμάται, επίσης, την ιστορία με την κ. Σίζου (Shizu), μία 90χρονη πρώην υπεύθυνη υποδοχής εστιατορίου.

«Ένας πελάτης την είχε ρωτήσει: “Η μητέρα μου είναι και αυτή 90 ετών, αλλά δεν έχει ενεργητικότητα. Θέλω να της δείξω ότι συνάντησα ένα τόσο ζωντανό άτομο σαν εσάς, μπορούμε να βγάλουμε μαζί μια φωτογραφία;”. Όταν η Σίζου πήγε σπίτι, διηγήθηκε ολόχαρη το συμβάν στην οικογένειά της, λέγοντας: “Περνάει ακόμα η μπογιά μου”. Οι άνθρωποι μπορούν να εργασθούν ακόμα και αν πάσχουν από άνοια, εάν έχουν, απλά, την κατάλληλη υποστήριξη. Δείξαμε ότι έχουν αυτή τη δυνατότητα, συνεπώς πιστεύω ότι κάναμε ένα μεγάλο βήμα».

Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι καταβάλλονταν κανονικοί μισθοί στους ανθρώπους. «Κάτι το τόσο φυσιολογικό όσο να πληρώνεται κάποιος για τη δουλειά του, γι ́ αυτούς ήταν πηγή πολύ μεγάλης χαράς».

Παρόλο που το «Εστιατόριο των Λανθασμένων Παραγγελιών» προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, δεν υπάρχουν σχέδια να γίνει ένα μόνιμο ή αυτοδιαχειριζόμενο εστιατόριο.

«Ο ρόλος μας είναι να φυτέψουμε ένα λουλούδι και να στείλουμε τους σπόρους του σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης», καταλήγει ο Ογκούνι.