Τα δημόσια νοσοκομεία από την πανδημία στο σήμερα

Το παρακάτω κείμενο δεν είναι μια συνδικαλιστική τοποθέτηση. Είναι μια κατάθεση που δυσκολευτήκαμε πολύ να γράψουμε, που αναβάλλαμε, που κατά περιόδους αρνηθήκαμε. Κι αυτό γιατί, όντας δύο κλινικοί γιατροί, υπεύθυνοι πτερύγων Covid στα δύο μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας (Ευαγγελισμός στην Αθήνα και Ιπποκράτειο στη Θεσσαλονίκη), μας επανέρχονται μνήμες επώδυνες που ακόμα μας ταράζουν.

Το πρώτο κύμα βρήκε το ΕΣΥ οριακά στελεχωμένο, λόγω του αποδεκατισμού του από τα αλλεπάλληλα μνημόνια. Το προσωπικό των δημόσιων νοσοκομείων κλήθηκε, σε υπερεπείγουσες συνθήκες, ακόμη και χωρίς τα κατάλληλα μέτρα προστασίας (εξαιτίας της διεθνούς έλλειψης μασκών και ειδικού εξοπλισμού), να θεραπεύσει μια άγνωστη ασθένεια, που είχε ήδη στοιχίσει πολλές ζωές υγειονομικών ανά τον κόσμο. Αρχικά, τα νοσοκομεία που νοσήλευσαν COVID-19 ασθενείς ήταν λίγα, καθώς το σκληρό λοκντάουν περιόρισε την διασπορά και τον αριθμό των ασθενών. Την ίδια στιγμή, όμως, τα νοσοκομεία του ΕΣΥ έμπαιναν σε ένα σιωπηλό, χαμηλής έντασης, παρατεταμένο λοκντάουν, που αφορούσε την αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων, καθώς τα χειρουργεία και τα εξωτερικά ιατρεία έκλειναν ή υπολειτουργούσαν, οι ΜΕΘ κατακλυζόταν από ασθενείς με COVID-19. Η αναγκαστική παραμέληση της φροντίδας της μη-COVID-19 νοσηρότητας υπήρξε σταθερό και οδυνηρό χαρακτηριστικό του ΕΣΥ κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με βαθιές και παρατεταμένες συνέπειες.

Όταν, μετά τον Μάιο του 2020, η κοινωνία χαλάρωσε και ο Μητσοτάκης ανακοίνωνε με φόντο το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης την έναρξη του ελληνικού τουριστικού καλοκαιριού, εμείς καθόμασταν σε αναμμένα κάρβουνα. Ήμασταν βέβαιοι ότι, παρά τον επίσημο εφησυχασμό, ο επόμενος χειμώνας θα ήταν βαρύς και γι’ αυτό προετοιμαστήκαμε. Διαβάζαμε καθημερινά τη διεθνή βιβλιογραφία, αναζητήσαμε δωρεές για αναπνευστήρες και συσκευές οξυγόνου, κάναμε σχέδια επί χάρτου για την οργάνωση της δουλειάς και δυστυχώς επιβεβαιωθήκαμε. Ήρθε το δεύτερο κύμα δριμύτερο και πιο θανατηφόρο. Η κυβέρνηση που είχε την πίστωση του χρόνου από το λοκντάουν να προετοιμάσει τα δημόσια νοσοκομεία, εξασφαλίζοντας μέσα και προσωπικό, χάζευε το ηλιοβασίλεμα μαζί με τον αρχηγό.

Το αληθινό πρόσωπο της πανδημίας φάνηκε στο δεύτερο κύμα, το οποίο χτύπησε πάνω στα παντελώς ανέτοιμα το φθινόπωρο του 2020, νοσοκομεία της Β. Ελλάδας, και στο τρίτο κύμα, που την άνοιξη του 2021 αποδιοργάνωσε την Αττική. Οι καταστάσεις που βιώσαμε το χειμώνα 2020-21 ήταν απερίγραπτες, τα ηθικά διλήμματα μεγάλα, το ψυχικό φορτίο και η σωματική κόπωση τεράστια. Μέσα σε αυτή τη δοκιμασία, η αυτολογοκρισία μας ήταν υπαρκτή. Αν και ήμασταν δυο γιατροί που μιλήσαμε αρκετές φορές δημόσια, είναι πολλά τα πράγματα που δεν είπαμε για να προστατέψουμε τον κόσμο. Αυτό που μας κρατούσε όρθιους ήταν η αίσθηση ότι επιτελούμε το καθήκον μας και ότι προστατεύουμε την τιμή του Δημόσιου συστήματος υγείας, που ήταν το μόνο σωσίβιο του κόσμου, μιας που ο επιχειρηματικός ιδιωτικός τομέας είχε αποσυρθεί από την μάχη ενάντια στην πανδημία, ως να μην τον αφορούσε! Όχι απλά αποσύρθηκε, αλλά επωφελήθηκε κιόλας, καθώς, αντί να επιταχθούν δομές του και να συμμετάσχουν στην γενική εφημερία, σύμφωνα με τις δυνατότητες που έδινε η νομοθεσία, του επιτράπηκε να επιλέγει μη-COVID-19 περιστατικά και να χρεώνει στο δημόσιο αυξημένο νοσήλιο για τις μη-COVID-19 νοσηλείες σε ΜΕΘ.

Από τα λίγα πράγματα που έγιναν ήταν η δημιουργία νέων κλινών ΜΕΘ. Αυτό, όμως, αφορούσε κατά βάση τον εξοπλισμό και όχι την επιστημονική επάρκεια εξειδικευμένου προσωπικού, που θα μπορούσε να νοσηλεύσει αυτά τα βαριά περιστατικά. Έτσι, οι υποστελεχωμένες, ή στελεχωμένες με χαμηλής ειδίκευσης προσωπικό, ΜΕΘ της περιφέρειας δεν μπόρεσαν να συμβάλουν στον αγώνα προσφέροντας τις εκβάσεις που θα ανέμενε κανείς.

Τον χειμώνα του 2021-22, με ένα επίσης δριμύ τέταρτο κύμα, έπρεπε να δώσουμε μάχη ενάντια στο αντιεπιστημονικό αντιεμβολιαστικό κίνημα, που δυστυχώς τα ΜΜΕ συνέβαλαν στο να φουντώσει. Μας επιτέθηκαν, μας απείλησαν, αμφισβήτησαν την ηθική μας, κι αυτό γιατί επιμείναμε στη χρησιμότητα του εμβολιασμού, βλέποντας στην πράξη την προστασία που παρείχε. Εμείς, ωστόσο, καθώς περνούσε ο βαρύς χειμώνας του 2021-22, ελπίζαμε σε μια άνοιξη που η κοινωνία θα μπορούσε πια να ξαναλειτουργήσει άφοβα και η θνητότητα να περιοριστεί με τα αποτελεσματικά πια θεραπευτικά μέσα που είχαμε στα χέρια μας. Παρά τις ελπίδες μας, ενώ οι θάνατοι από COVID-19 μειώνονταν παγκοσμίως (καθώς η προηγούμενη ανοσοποίηση και η χαμηλότερη λοιμογόνος δύναμη της παραλλαγής Όμικρον οδηγούσε σε ηπιότερη νόσο), η χώρα μας πρωτοστατούσε σε θνησιμότητα ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες. Η άρση των περιοριστικών μέτρων ανέδειξε την επιχειρησιακή αδυναμία του εξαντλημένου ΕΣΥ. Πράγματι, ο απολογισμός που έγινε μόλις πρόσφατα δείχνει ότι η Ελλάδα παρουσίασε την μεγαλύτερη μείωση στο προσδόκιμο ζωής ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες κατά το διάστημα της πανδημίας.

Και το ΕΣΥ; Πού οδήγησαν τα οδυνηρά μαθήματα της πανδημίας;

Δυστυχώς, η κατάσταση στα νοσοκομεία είναι χειρότερη από αυτήν του 2019. Το τέλος της πανδημίας σηματοδότησε την έναρξη ενός πρωτοφανούς κύματος παραιτήσεων μόνιμων υγειονομικών. Καθώς η κυβέρνηση δεν επωφελήθηκε από τη δημοσιονομική χαλάρωση της πανδημίας για να προχωρήσει σε μαζικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, το ισοζύγιο της στελέχωσης του ΕΣΥ βαίνει διαρκώς αρνητικό. Κλινικές των νοσοκομείων της περιφέρειας ψευτολειτουργούν με μετακινήσεις γιατρών από άλλες πόλεις, μέτρο που ωθεί σε επιπλέον παραιτήσεις. Υπάρχουν νοσοκομεία της περιφέρειας χωρίς τις βασικές ειδικότητες (Παθολογία, Αναισθησιολογία), όπου τα τμήματα επειγόντων περιστατικών (ΤΕΠ) λειτουργούν με αγροτικούς μηδενικής εμπειρίας και γενικούς γιατρούς, αποσπασμένους από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Χαμηλές αποδοχές και κλίμα διάλυσης αποτρέπουν τους/τις νέους/εες συναδέλφους να υπηρετήσουν στο ΕΣΥ, με αποτέλεσμα προκηρύξεις μόνιμων θέσεων να βγαίνουν άγονες. Κλίνες ΜΕΘ που άνοιξαν, έκλεισαν πάλι, καθώς δεν είχαν στελεχωθεί με μόνιμο προσωπικό ή το προσωπικό τους παραιτήθηκε ή μετακινήθηκε. Χιλιάδες τακτικά χειρουργεία που «αναβλήθηκαν» λόγω της πανδημίας εξωθούν τις λίστες αναμονής σε μη ρεαλιστικά επίπεδα. Νέοι/ες συνάδελφοι εγκαταλείπουν την χώρα. Τα σχέδια περί brain-gain αποτελούν ανέκδοτο για τους υγειονομικούς και όσα περιορισμένα κίνητρα θεσμοθετήθηκαν για την κάλυψη άγονων περιοχών (π.χ. των νησιών) είναι επίσης για γέλια, αφού το όποιο επιπλέον επίδομα δεν καλύπτει ούτε τα έξοδα ενοικίου.

Και η κυβέρνηση, που είναι εξαιρετικά δραστήρια στη σταδιακή υλοποίηση της ιδιωτικοποίησης του ΕΣΥ και της υποστήριξης της ιδέας της επιχειρηματικότητας στην υγεία, συνεχίζει να κοιτά το ηλιοβασίλεμα. Ο λόγος στην κοινωνία.