Εθισμός στο διαδίκτυο: ορισμός και διαγνωστικά χαρακτηριστικά
Γραμμένο απόv.psychogiosεπί 23/02/2023
Από το efiveia.gr / Αθηνά Μπερδεμπέ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια / 02.2021
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί το διαδίκτυο είναι τόσο ελκυστικό; Πέρα από τους προφανείς λόγους που αποτελούν και τα σημαντικά του πλεονεκτήματα (μέσο ενημέρωσης, πληροφόρησης, πρόληψης, ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, “χώρος” αγοραπωλησιών με γρήγορο και εύκολο τρόπο, τρόπος διεκπεραίωσης υποθέσεων με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, κλπ.) η εικονική πραγματικότητα: α) εμφανίζει όλα τα στοιχεία της δια ζώσης κοινωνικής διάδρασης: έκφραση θετικών & αρνητικών συναισθημάτων, δημιουργία σχέσεων, παιχνίδια ρόλων/ελέγχου/εξουσίας, ατομικές ή συλλογικές αντιγνωμίες, συγκρούσεις και εχθρότητες, β) χαρακτηρίζεται από έντονη ταχύτητα και κινητικότητα, όπου οι χρήστες μπορούν εύκολα να πηγαινοέρχονται από κοινότητα σε κοινότητα, γ) είναι πολυφωνική, πολύπλοκη και αντιφατική, αφού συνδυάζει το δημόσιο & το ιδιωτικό, την ομοιομορφία & τη διαφορετικότητα, την εμπιστοσύνη & την καχυποψία, κ.α., δ) προσφέρει την αίσθηση απεριόριστης ελευθερίας και απουσίας ελέγχου, ε) διαμορφώνεται σύμφωνα με την αρχή της ευχαρίστησης.
Ωστόσο, η υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο, όπως σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, μπορεί να επισκιάσει τα σημαντικά οφέλη και να προκαλέσει προβλήματα στη λειτουργικότητα του ατόμου. Η Διαταραχή Εθισμού / εθισμός στο διαδίκτυο και η προβληματική χρήση / παθολογική χρήση του διαδικτύου είναι όροι που έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη από το 1995 για να περιγράψουν το φαινόμενο «της καταναγκαστικής υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου».
Από τους πολλούς ορισμούς για τον εθισμό στο διαδίκτυο ξεχωρίζουν οι ακόλουθοι δύο:
1. «Η παθολογική χρήση του αναφέρεται στην πολύωρη ενασχόληση σε βαθμό κατά τον οποίο χάνεται το αίσθημα του χρόνου».
2. «Η ανικανότητα των ατόμου να ελέγχει τη χρήση του διαδικτύου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσφορία και να επηρεάζεται η ποιότητα ζωής του».
Η διάγνωση συχνά περιπλέκεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει προς το παρόν κανένα αποδεκτό σύνολο κριτηρίων για τον εθισμό στο διαδίκτυο που να αναφέρονται σε κάποιο επίσημο εγχειρίδιο διαγνωστικών εργαλείων. Παρ’ όλα αυτά, μια πρώτη χαρτογράφηση του προβλήματος μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους γονείς κατατάσσοντας τη χρήση του διαδικτύου από τον/την έφηβο/η σε μια από τις ακόλουθες κατηγορίες:
Τυπική Χρήση: Καλοήθης χρήση σε σχολικό περιβάλλον ή για λόγους ψυχαγωγίας
Προβληματική χρήση: Η χρήση ξεφεύγει από συγκεκριμένους σκοπούς
Κατάχρηση: Η χρήση είναι επαναλαμβανόμενη για μεγάλο χρονικό διάστημα & έχει επιπτώσεις στο σχολείο, την προσωπική ζωή, τις κοινωνικές σχέσεις & τη σωματική κατάσταση
Εξάρτηση από το διαδίκτυο: Η χρήση ξεφεύγει από τον έλεγχο του χρήστη και προκαλεί δυσμενείς συνέπειες στη λειτουργικότητα του, τις οποίες δεν μπορεί να σταματήσει καθώς διακατέχεται από συμπτώματα στέρησης
Εθισμός στο διαδίκτυο: Ο χρήστης λαχταρά να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με συγκεκριμένους τρόπους, χρονικό διάστημα και συχνότητα, τα οποία είναι επικίνδυνα για τον ίδιο και ενδεχομένως γι’ αυτούς με τους οποίους έχει σχέσεις.
Στην εφηβεία, δείγματα δυσλειτουργικής χρήσης του διαδικτύου είναι:ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης
- η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης
- η παραμέληση λοιπών υποχρεώσεων
- η εκδήλωση ανησυχίας/άγχους για το αν και πότε θα συνδεθεί στο διαδίκτυο
- η εκδήλωση ευφορίας & ενθουσιασμού κατά τη χρήση του διαδικτύου
- η απόσυρση, δηλαδή το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται στον έφηβο όταν διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο.
- η μεταβολή της συμπεριφοράς (π.χ. εμφάνιση βίαιων εκρήξεων)
- η παραμονή στο διαδίκτυο για ολοένα και περισσότερο χρόνο
- η απομόνωση του εφήβου και η αδιαφορία για κοινωνικές συναναστροφές
- η αδυναμία του εφήβου να αντιληφθεί το χρόνο χρήσης
- η εμφάνιση αμυντικής στάσης όταν θίγεται το θέμα της υπερβολικής χρήσης
- η αναβλητικότητα στην πρόθεση διακοπής χρήσης
- η εμφάνιση τυχόν σωματικών συμπτωμάτων (πονοκέφαλοι, ξηρότητα οφθαλμών, παραμέληση σωματικής υγιεινής, πόνους σε αρθρώσεις, κ.α.).