Γιατί η προσεδάφιση στη Σελήνη αποδεικνύεται πιο δύσκολη σήμερα από ό,τι πριν από 50 χρόνια?

Έχει περάσει περισσότερο από μισός αιώνας από τότε που η NASA προσγείωσε αστροναύτες στο φεγγάρι και τους έφερε όλους με ασφάλεια πίσω στη Γη. Δεν θα έπρεπε η προσγείωση στη σεληνιακή επιφάνεια σήμερα να είναι, αν όχι αρκετά ασήμαντη, τουλάχιστον απλή; Η πυραυλική επιστήμη των μέσων του 20ού αιώνα δεν έχει γίνει η βασική γνώση του 21ου;

Το Peregrine δεν είναι η μόνη πρόσφατη αποτυχία. Ενώ η Κίνα και η Ινδία έχουν τοποθετήσει ρομποτικά σκάφη στο φεγγάρι, το ρωσικό Luna 25 προσγειώθηκε πέρυσι, σχεδόν 60 χρόνια αφότου το Luna 9 της Σοβιετικής Ένωσης σημείωσε την πρώτη ήπια προσγείωση. Τα προσγειωμένα πλοία που κατασκευάστηκαν από ιδιωτικές εταιρείες έχουν 100% ρεκόρ αποτυχίας στο φεγγάρι: το ισραηλινό προσεδάφιο Beresheet συνετρίβη το 2019, ενώ ένα ιαπωνικό προσεδάφιο που κατασκευάστηκε από το ispace συνετρίβη πέρυσι. Ο Peregrine κάνει τρεις από τις τρεις ήττες.

Μια θεμελιώδης πρόκληση, λέει ο Jan Wörner, πρώην γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESa), είναι το βάρος. «Είσαι πάντα κοντά στην αποτυχία γιατί πρέπει να είσαι ελαφρύς αλλιώς το διαστημόπλοιο δεν θα πετάξει. Δεν μπορείς να έχεις μεγάλο περιθώριο ασφαλείας».

Επιπλέον, σχεδόν κάθε διαστημόπλοιο είναι ένα πρωτότυπο. Εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, όπως οι δορυφόροι επικοινωνιών Galileo, τα διαστημόπλοια είναι μηχανές κατά παραγγελία. Δεν παράγονται μαζικά με τα ίδια δοκιμασμένα συστήματα και σχέδια. Και μόλις αναπτυχθούν στο διάστημα, είναι μόνα τους. «Αν έχετε πρόβλημα με το αυτοκίνητό σας, μπορείτε να το επισκευάσετε, αλλά στο διάστημα δεν υπάρχει καμία ευκαιρία», λέει ο Wörner. «Ο χώρος είναι μια διαφορετική διάσταση».

Το ίδιο το φεγγάρι παρουσιάζει τα δικά του προβλήματα. Υπάρχει βαρύτητα – το ένα έκτο όσο στη Γη – αλλά όχι ατμόσφαιρα. Σε αντίθεση με τον Άρη, όπου τα διαστημόπλοια μπορούν να πετάξουν στον προορισμό τους και να φρενάρουν με αλεξίπτωτα, οι προσγειώσεις σε φεγγάρι εξαρτώνται αποκλειστικά από τους κινητήρες. Εάν έχετε έναν μόνο κινητήρα, όπως συνηθίζουν τα μικρότερα διαστημικό εξερευνητικά οχήματα, πρέπει να είναι κατευθυνόμενα, γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ελέγξετε την κάθοδο.

Για πολύπλοκα ζητήματα, ο κινητήρας πρέπει να έχει γκάζι, επιτρέποντας την ώθηση να κλίνει πάνω-κάτω. «Συνήθως τα αναφλέγετε και παρέχουν μια σταθερή ώθηση», λέει ο Nico Dettmann, επικεφαλής της ομάδας σεληνιακής εξερεύνησης της ESA. “Η αλλαγή της ώθησης κατά τη διάρκεια των εργασιών προσθέτει πολύ μεγαλύτερη πολυπλοκότητα.”

Και όμως, με τις πρώτες προσγειώσεις στη Σελήνη πίσω στη δεκαετία του ’60, μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοήσουμε γιατί το φεγγάρι παραμένει ένας τόσο δύσκολος προορισμός.

Τα αρχεία της αποστολής στη Σελήνη παρέχουν μια ένδειξη: αμέσως μετά το πρόγραμμα Apollo, οι προσεδαφίσεις της Σελήνης έπεσαν σε δυσμένεια. Όταν το κινεζικό διαστημόπλοιο Chang’e 3 προσγειώθηκε το 2013, έκανε την πρώτη ομαλή προσγείωση στο φεγγάρι μετά το σοβιετικό Luna 24 το 1976.

«Υπήρχαν δεκαετίες που οι άνθρωποι δεν ανέπτυξαν landers», λέει ο Dettmann. «Η τεχνολογία δεν είναι τόσο κοινή ώστε να μπορείς να μάθεις εύκολα από τους άλλους».

Η δοκιμή, λοιπόν, είναι κρίσιμη. Αλλά ενώ οι πύραυλοι μπορούν να βιδωθούν και να περάσουν από τα πάσα τους, οι επιλογές είναι πιο περιορισμένες για τα διαστημόπλοια. Οι δοκιμές μπορούν να ελέγξουν εάν η ισχύς και η πρόωση, η πλοήγηση, οι επικοινωνίες και τα όργανα λειτουργούν και τα διαστημόπλοια κλονίζονται για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να αντέξουν τους έντονους κραδασμούς της εκτόξευσης, αλλά δεν υπάρχει καλός τρόπος για να προσομοιώσετε μια προσγείωση σε φεγγάρι. «Είναι πολύ πιο δύσκολο να χαρακτηριστεί και να επικυρωθεί μια σεληνιακή προσεδάφιση από πολλά άλλα διαστημικά συστήματα», λέει ο Dettmann.

Κατά τη διάρκεια του διαστημικού αγώνα, η NASA ξόδεψε το εκπληκτικό ποσό των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το πρόγραμμα Απόλλο. Εξακολουθούσε να σημειώνει αποτυχία μετά από αποτυχία πριν φτάσει στο φεγγάρι. Τώρα διαθέτει 70 χρόνια θεσμικής γνώσης και μια κουλτούρα προσανατολισμένη στον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη δοκιμή διαστημικών σκαφών. Ωστόσο, στο πλαίσιο του νέου προγράμματος Commercial Lunar Payload Services (CLPS), η υπηρεσία επιδιώκει να μειώσει το κόστος και να τονώσει τη διαστημική βιομηχανία των ΗΠΑ πληρώνοντας ιδιωτικές εταιρείες, όπως η Astrobotic και η Intuitive Machines με έδρα το Χιούστον, για να παραδώσουν τα όργανά της στο φεγγάρι.

Η αντιστάθμιση είναι μεγαλύτερος κίνδυνος αποτυχίας, επομένως θα πρέπει να αναμένονται περισσότερες χαμένες αποστολές. «Αυτές οι εταιρείες είναι όλες σχετικά νέες. Και συγκριτικά, κάνουν αυτές τις αποστολές με λίγα λεφτά», λέει ο Δρ Joshua Rasera, επιστημονικός συνεργάτης στο Imperial College του Λονδίνου. Αλλά η στρατηγική πρέπει να αποδώσει, λέει, γιατί οι εταιρείες μαθαίνουν από τις αποτυχίες τους. «Εξακολουθεί να καταλήγει να είναι φθηνότερο σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των αποστολών», λέει, «ακόμη κι αν μερικές από τις πρώτες αποστολές μπορεί να συντριβούν».

Πηγή: theguardian.com