Ένα απόγευμα μαζί με ανθρώπους που ακούνε φωνές

«Άκουγα φωνές πάντα. Όταν ήμουν μικρότερος, οι φωνές έμοιαζαν παιδικές, σαν ένας φανταστικός φίλος στον οποίο εξέφραζα όσα ήθελα να κάνω και εκείνος μου απαντούσε. Άλλοτε οι φωνές ήταν καλές, άλλοτε κακές, συνήθως όμως, ήταν ανάμικτες.

Πολλές φορές μου έλεγαν να κάνω κακό στον εαυτό μου, να αυτοκαταστραφώ, να αυτοκτονήσω. Κάποιες ήταν σεξιστικές ή και ρατσιστικές, ενώ άλλες φορές ήταν πιο ήπιες», λέει ο Πέτρος, ο οποίος είναι σήμερα 46 ετών. «Δεν ήξερα με ποιον τρόπο να το εξηγήσω και να το διαχειριστώ, δεν ήξερα καν πώς να εκφράσω ότι ακούω φωνές. Δεν ήξερα τι είναι αυτό, δεν μπορούσε να καταλάβει το μυαλό μου ότι είναι φωνές, νόμιζα ότι ήταν σκέψη – γιατί σα σκέψη ήταν. Ήταν κάτι δικό μου, το οποίο δεν το μοιραζόμουν, το κράταγα μέσα μου».

Είναι απόγευμα Παρασκευής και καθόμαστε γύρω από ένα τραπέζι, στο χώρο του Hearing Voices Network – του Δικτύου Ανθρώπων που Ακούν Φωνές, κάπου στο κέντρο της Αθήνας.

«Ακούω φωνές από τα 28 μου έτη. Τα πρώτα ακούσματα σχετίζονταν με την τότε κατάσταση της ζωής μου αλλά και του παρελθόντος. Εκείνη την περίοδο, υπήρχε μια πίεση στην οικογενειακή και προσωπική μου ζωή και οι φωνές αναφέρονταν και σε αυτά τα γεγονότα. Σαν να γινόταν ανακύκλωση διάφορων βιωμάτων και εμπειριών που είχα από την παιδική μου ηλικία – είτε τραυματικών, είτε ευχάριστων.

Προσωπικά, έχω βρει το νόημα που έχουν οι περισσότερες φωνές που ακούω, οπότε έχω καταφέρει να αλλάξω τη σχέση μου μαζί τους, ώστε να μην ακούγονται τόσο απειλητικές. Η εμπειρία των φωνών είναι και ευχάριστη, διότι άκουγα φωνές που ήταν θετικές και σχετίζονταν με την ενθάρρυνση ή τη δημιουργικότητα», εξηγεί με τη σειρά της η Μαρίνα, η οποία είναι 44 ετών και κάθεται ακριβώς δίπλα του.

«Οι φωνές που σε προτρέπουν να πάρεις μια απόφαση ή να κάνεις κάτι σε σχέση με τη ζωή σου, είναι οι πιο δύσκολες, γιατί ζορίζεσαι να σταθείς απέναντί τους και να μην τις ακολουθήσεις, ειδικά όταν πρόκειται για κάτι αρνητικό».

Ο Χρήστος, ο οποίος είναι σήμερα 46 ετών, είχε την πρώτη εμπειρία φωνών στα 28 του. Όπως εξηγεί, «στη δική μου περίπτωση, υπήρχαν και ψευδαισθήσεις. Είναι σαν να περνάς μια πόρτα που σε οδηγεί από έναν κόσμο σε έναν άλλο. Δεν έχει τόση σημασία εάν είναι θετικό ή αρνητικό, αλλά ότι ανοίγεται μπροστά σου κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι σαν να ξυπνάς το πρωί, να βγαίνεις έξω και να βλέπεις δύο ήλιους, ενώ μέχρι τώρα έβλεπες έναν.

Είναι κάτι το οποίο διαρρηγνύει την πραγματικότητά σου και εκεί αρχίζεις και αισθάνεσαι -αναγκαστικά πλέον- διάφορα συναισθήματα και σκέψεις, που μπορεί να είναι φόβος, τρόμος, απορία ή περιέργεια. Επειδή ο άνθρωπος από τη φύση του προσπαθεί να δίνει εξηγήσεις, αυτόματα έρχονται παράλληλες σκέψεις: μήπως είναι κάτι σαν μάτριξ; Και επειδή αυτό είναι κάτι τελείως πρωτόγνωρο, θα προσπαθήσει να το ορίσει, κάνοντας διάφορα σενάρια.

Η Μαρία, η οποία είναι σήμερα 37 ετών, είναι αφρικάνικης καταγωγής αλλά έχει γεννηθεί και έχει μεγαλώσει στην Ελλάδα. «Άκουγα φωνές από τα 18 μου», μου λέει. «Πάντα είχα πολλά νεύρα, ήμουν πολύ θυμωμένο παιδί. Ως ενήλικας δεν αντιδρούσα ενάντια σε όλα όσα μου δημιουργούσαν θυμό, οπότε αυτή η συσσώρευση των συναισθημάτων, νομίζω μου βγήκε σε φωνές.

Αυτό που άκουγα ήταν κυρίως έντονα ρατσιστικά σχόλια -που είχα λάβει και στην καθημερινότητά μου- εξαιτίας της καταγωγής μου, ενώ κάποια στιγμή είχα την εντύπωση ότι με κυνηγούσε η Χρυσή Αυγή».

«Κάποια περίοδο της ζωής μου, οι φωνές ήταν πολύ βασανιστικές, σε σημείο που δεν ήξερα πώς να τις διαχειριστώ. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ για αρκετά βράδια, μέχρι που ξεκίνησα να παίρνω φαρμακευτική αγωγή και, σιγά – σιγά οι φωνές που είχαν φουντώσει στο κεφάλι μου, έφευγαν. Με τα χρόνια, κατάφερα να τις περιορίσω. Τα φάρμακα συμβάλλουν κατά 30%, ενώ το υπόλοιπο 70% σχετίζεται με την προσπάθεια», αναφέρει ο Πέτρος.

Ο ίδιος είχε νοσηλευτεί σε ψυχιατρικά ιδρύματα, όμως, το 2015, ήρθε στη ζωή του το Δίκτυο. «Απλά γκούγκλαρα τη φράση ‘ακούω φωνές’ και τότε έμαθα για την ύπαρξη του Δικτύου Hearing Voices. Άρχισα να πηγαίνω σε κάποιες ομάδες οι οποίες λειτουργούν αρκετά βοηθητικά στην κοινωνικοποίησή μου».

«Ο καθένας αντιλαμβάνεται τον κόσμο διαφορετικά παρόλο που σαν κοινωνία έχουμε συμφωνήσει να έχουμε κάποιους κοινούς κώδικες. Εντούτοις, ανάλογα με τη ψυχολογική μας κατάσταση μπορεί μπροστά σε μία εικόνα, μια περίοδο της ζωής μας να γελάμε, και κάποια άλλη να κλαίμε. Ακόμα, δυο άνθρωποι μπορεί, βλέποντας το ίδιο πράγμα, να έχουν διαφορετικά συναισθήματα. Η αντίληψη του κόσμου είναι διαφορετική για τον καθένα και έχει να κάνει με τα στερεότυπα, τα κοινωνικά δεδομένα και την κουλτούρα», αναφέρει ο Χρήστος.

Ο ίδιος δοκίμασε να πάρει αγωγή για ένα μήνα, αλλά βγήκαν στην επιφάνεια ψυχωσικές παρενέργειες. «Όταν από το ψυχιατρικό σύστημα σου λένε ότι είσαι ασθενής επειδή ακούς φωνές και μέσα σε ένα λεπτό σου χορηγούν αγωγές, υπάρχει το Δίκτυο, που σου δίνει χώρο να εκφραστείς, και την ευκαιρία να μοιραστείς τις εμπειρίες σου».

Η Μαρίνα, γνώρισε το Δίκτυο μέσα από ένα σεμινάριο που είχε γίνει το 2010 στην Αθήνα. Τότε, είχαν έρθει κάποιοι άνθρωποι από το Δίκτυο της Αγγλίας να μιλήσουν για τις αρχές και τη φιλοσοφία του, καθώς και για τις προσωπικές τους εμπειρίες φωνών. «Μέχρι εκείνη τη στιγμή, είχα μιλήσει μόνο στον ψυχίατρό μου για τις φωνές που άκουγα, καθώς δεν είχα βρει ανθρώπους να το επικοινωνήσω».

Το σεμινάριο έγινε από κάλεσμα μιας κοπέλας που ήταν συγγενής ακούοντα φωνές και ψυχολόγος, έπειτα δημιουργήθηκε η πρώτη Ομάδα Αυτοβοήθειας ανθρώπων που ακούν φωνές στην Αθήνα, όπου ξεκίνησαν να ανταλλάσσουν εμπειρίες και βιώματα. «Όταν άκουσα και άλλους ανθρώπους που είχαν παρόμοιες εμπειρίες, σκέφτηκα πως δεν είμαι μόνη», επισημαίνει.

Στη σημερινή του δομή, το Δίκτυο Hearing Voices, αποτελείται από Ομάδες Αυτοβοήθειας, Ομάδες συγγενών και φίλων, Ομάδα Συνεργατικής Πρακτικής και αυτομόρφωσης και Ομάδα Θεάτρου. Οι ομάδες Αυτοβοήθειας ανθρώπων με εμπειρία φωνών, γίνονται κάθε Τετάρτη και Σάββατο, στις οποίες συμμετέχουν γύρω στα 15 άτομα.

Η πρώτη που ξεκίνησε το 2022, συντονίζεται από ψυχολόγο και ένας από τους στόχους είναι να γίνεται ο συντονισμός από άτομα με εμπειρία φωνών, ενώ η δεύτερη συντονίζεται από το 2013 από άτομα με εμπειρία φωνών. Στο πλαίσιο συνύπαρξης όλων αυτών των ομάδων προσπαθούν να μην αναπτύσσουν σχέσεις εξουσίας ή θεραπευτή – θεραπευόμενου, αλλά να υπάρχει ισότιμη συμμετοχή και ενισχύεται η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών. Οι δράσεις του Δικτυου, οργανωτικά ζητήματα αλλά και θέματα που αφορούν τα μέλη ή και τις ομάδες συζητούνται στη μηνιαία συνέλευση.

«Οι ομάδες Αυτοβοήθειας Ανθρώπων που ακούν φωνές, δεν έχουν ψυχοθεραπευτικό χαρακτήρα, αλλά βασίζονται στην επικοινωνία της εμπειρίας και την κοινωνικοποίηση -για κάποιους αυτό είναι βοηθητικό και μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά στο δρόμο του προς την ανάρρωση και τη χειραφέτηση.

Έχουμε κάποιες βασικές αξίες, όπως η αρχή της εχεμύθειας, να μην προσβάλλουμε ο ένας τον άλλον βάσει της καταγωγής, της σεξουαλικής ταυτότητας και των θρησκευτικών ή πολιτικών του πεποιθήσεων, παρά τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουμε μέσα την ομάδα, δίνουμε χώρο και χρόνο ο ένας στον άλλον και δεν κριτικάρουμε κανέναν», τονίζει η Μαρίνα.

«Συμμετείχα στην πρώτη ομάδα επαγγελματιών που ξεκίνησε η Ομάδα Συνεργατικής Πρακτικής και Αυτομόρφωσης», λέει η Δήμητρα, η οποία είναι ψυχολόγος/ ψυχοθεραπεύτρια και μέλος του Δικτύου. Περιγράφοντας την πρώτη συνάντηση, αναφέρει πως «κάναμε μια άσκηση, μια προσομοίωση πως είναι να ακούς φωνές. Το υποθετικό σενάριο ήταν συνέντευξη για δουλειά. Ένα άτομο από εμάς παρίστανε τον εργοδότη, το δεύτερο (ο δικός μου ρόλος) τον συνεντευξιαζόμενο και δύο άτομα έκαναν τις φωνές.

Την ελάχιστη ώρα αυτής της υποτιθέμενης συνέντευξης, έπαθα ιδιαίτερη σύγχυση και αποσυντονισμό ακούγοντας αυτές τις παρεμβατικές φωνές και συνειδητοποίησα πόσο δύσκολο και αγχωτικό είναι να ζεις καθημερινά (ή και όχι) με αυτές τις εμπειρίες.

Η Κατερίνα, είναι συγγενής ακούοντα φωνές και συντονίστρια μιας εκ των δύο ομότιμων ομάδων φίλων και συγγενών του Δικτύου. Μας μιλά σε ανοιχτή ακρόαση από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής.

«Η ομάδα φίλων και συγγενών του Δικτύου, λειτουργεί κάτω από μία ομπρέλα αξιών και οι συναντήσεις γίνονται κάθε 15 μέρες. Δεν είμαστε θεραπευτική ομάδα, αλλά κοινωνική. Ως συγγενής ακούοντα φωνές, έχεις ένα βάρος να διαχειριστείς, που έχει να κάνει με την ταμπέλα της διάγνωσης και το στίγμα. Δε μπορείς να το μοιραστείς με την κοινωνία, τους φίλους ή τη γειτονιά, γιατί υπάρχει φόβος για το πώς θα το εκλάβουν και τι ταμπέλα θα βάλουν στον άνθρωπο που έχει την εμπειρία φωνών».

Το Hearing Voices Network είναι ένα παγκόσμιο κίνημα που δημιουργήθηκε από και για ανθρώπους που ακούνε φωνές ή έχουν παρόμοιες ασυνήθιστες εμπειρίες, καθώς και φίλους, συγγενείς και εργαζόμενους που θέλουν να εκφράζουν έμπρακτα τις έντονες ενστάσεις τους για τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα ψυχικής υγείας.

Το Δίκτυο ξεκίνησε από την Ολλανδία το 1987. Το Hearing Voices Network δεν αρνείται ότι το να ακούει κάποιος φωνές μπορεί να προκαλεί δυσφορία, αντιτίθεται όμως στην άποψη ότι μια τέτοια αναταραχή αποτελεί ένδειξη παθολογίας.

Το να ακούει κάποιος φωνές, αντί για αποκλίνον σύμπτωμα χωρίς νόημα που χρήζει εξάλειψης και «ίασης», θεωρείται σημαντικό, επιδέχεται αποκωδικοποίησης και συμπλέκεται στενά με την ιστορία της ζωής ενός ατόμου.