Ψυχή βαθιά, τι σημαίνει

Σήμερα τιμάται η Εθνική Αντίσταση, γιατί τέτοια μέρα πριν από 81 χρόνια, στις 25 Νοεμβρίου του 1942, 86 αντάρτες του ΕΛΑΣ, υπό τον Αρη Βελουχιώτη, και 52 του ΕΔΕΣ, με αρχηγό τον Ναπολέοντα Ζέρβα, μαζί με 14 Αγγλους κομάντος ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γέφυρα πάνω από τον ποταμό Γοργοπόταμο, στη Φθιώτιδα.

Μπορεί οι αντάρτες εκείνοι, πριν εμπλακούν με τους εκατό Ιταλούς και τους πέντε Γερμανούς βαριά οπλισμένους στρατιώτες που φύλαγαν τη γέφυρα, να ευχήθηκαν ο ένας στον άλλον «ψυχή βαθιά!». Αυτή η ιαχή/ευχή, που μοιάζει τόσο πολύ με το «καλό βόλι!» των αγωνιστών του ’21, πρωτοειπώθηκε από τον ταγματάρχη Μιχάλη Παπαζήση, τον διοικητή του 2ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Ο Σύλλογος «Αρης Βελουχιώτης» στην επιστολή που είχε απευθύνει στον Παντελή Βούλγαρη για τη χρήση αυτής της ευχής ως τίτλου στην ταινία του, είχε επισημάνει πως η ευχή «ψυχή βαθιά!» χρησιμοποιούνταν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ και όχι του Δημοκρατικού Στρατού. Μάλιστα, είχε γίνει κάπως σαν σλόγκαν μεταξύ των μαχητών του Παπαζήση, ο οποίος ορμούσε στη μάχη καβάλα στ’ άλογο, αψηφώντας τις σφαίρες και φωνάζοντας «ψυχή βαθιά!» για να εμψυχώσει τους αντάρτες του.

Οποιος και να το ’πε πρώτος, το «ψυχή βαθιά» έγινε το φωνητικό αποτύπωμα της Εθνικής Αντίστασης. Κι έμεινε στην καρδιά και στο στόμα των αριστερών για πολλά χρόνια μετά, ακόμα και σαν συγκεκαλυμμένη δήλωση πολιτικών φρονημάτων ή σαν χαιρετισμός και αντιχαιρετισμός μεταξύ ομοϊδεατών στο μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς. Στην ταινία «Λόλα» του Ντίνου Δημόπουλου, ο Νίκος Φέρμας, καθώς τσουγκρίζει το ποτήρι του με τον Κούρκουλο και την Καρέζη, πριν σηκωθεί να χορέψει εκείνο το κοσμοϊστορικό ζεϊμπέκικο, εύχεται «άντε γεια μας, και ψυχή βαθιά!».

Με την ίδια φράση, που απηχεί τη δόξα της Εθνικής Αντίστασης, έκλεισε την τελευταία τηλεοπτική συνέντευξή της η Ελλη Παππά, η σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, και βέβαια κανείς δεν ξεχνάει τις τελευταίες λέξεις του Νίκου Τσιμπίδα, του εκφωνητή της ΕΡΑ, όταν τα ΜΑΤ, οι δυνάμεις κρούσης της κυβέρνησης Σαμαρά, εισέβαλαν στο στούντιο του Ραδιομεγάρου της ΕΡΤ στις 11/6/13 για να κλείσουν τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα, αναγκάζοντας τον Τσιμπίδα να πει: «…Τα μικρόφωνα αυτά κλείνουν. Ψυχή βαθιά!».

Ψυχή βαθιά, λοιπόν! Είναι ευνόητο το νόημα της ευχής: το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας λέει πως η λέξη «ψυχή» (πνοή, ανάσα) προέρχεται από το ρήμα «ψύχω», δηλαδή «πνέω, φυσώ». Ψυχή επίσης σημαίνει «σθένος, θάρρος, παλικαριά, πνεύμα, φρόνημα».

Οπότε, όταν λέμε «ψυχή βαθιά!», ευχόμαστε στον σύντροφο, τον συναγωνιστή ή συνοδοιπόρο μας να δείξει θάρρος, να έχει την ευψυχία να συνεχίσει να στέκεται απέναντι, δηλαδή να αντιστέκεται, στη δύναμη που απειλεί να τον εξανδραποδίσει, να του στερήσει την ελευθερία ή και τη ζωή του. Του ευχόμαστε να εξακολουθήσει να ανθίσταται στην εξουσία, να προβάλλει αντίσταση απέναντι στο άδικο. Ο,τι δηλαδή έκαναν οι μαχητές και οι μαχήτριες της Εθνικής Αντίστασης δίνοντας ό,τι είχαν και δεν είχαν, την ελευθερία τους, τα νιάτα τους κι εντέλει τη ζωή τους στην πάλη εναντίον του φασισμού και του ναζισμού, σώζοντας έτσι την τιμή της Ελλάδας.

Σήμερα που τιμάμε την Εθνική Αντίσταση, μνημονεύουμε την αντάρτικη ευχή, το σύγχρονο «ελελεύ!» και λέμε «ψυχή βαθιά!», κι όχι «Αϊν τσβάι, άιν τσβάι, φουστανέλα, τσαρούχ’, φούντα, φέσ’ /καμάρι, λεβεντιά, περηφάνια, παλικάρια εμείς των Ες-Ες!», που έλεγαν οι γερμανοτσολιάδες…

♦ Tο «ψυχή βαθιά» έγινε το φωνητικό αποτύπωμα της Εθνικής Αντίστασης