Η αποφυγή του εαυτού

 

Εχουμε ένα πρόβλημα εαυτού. Ενα πρόβλημα στον τρόπο με τον οποίο συγκατοικούμε, αλληλεπιδρούμε και συνυπάρχουμε με αυτό που τελικά είμαστε. Κάποιος θα πει: «Τι σημαίνει αυτό; Ο εαυτός μας είναι πάντοτε εκεί. Κάνει τα ίδια πράγματα που κάνουμε και εμείς. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καν. Εμείς είμαστε αυτός». Κάτι που από τη μία όντως ισχύει, αλλά από την άλλη δεν ισχύει καθόλου.

Αυτό που ονομάζουμε εαυτό δεν είναι κάτι δεδομένο. Είναι συχνά ένα άγνωστο πεδίο γεμάτο ερωτήματα και αμφιβολίες, διαδικασίες και ενδεχόμενα. Το γεγονός πως υπάρχουμε δεν σημαίνει πως αρκεί να είμαστε λειτουργικοί, να κάνουμε τις δουλειές μας ή να γεμίζουμε τον χρόνο που μας δίνεται. Η συνάντηση και τελικά η συνύπαρξη με τον εαυτό είναι μια διαδικασία. Οχι μια στατική και δεδομένη συνθήκη αλλά ένας τρόπος να υπάρχεις με τον ίδιο σου τον εαυτό ως ενδεχόμενο.

Ολόκληρος ο σύγχρονος πολιτισμός χτίζεται σαν μια ατελείωτη εκστρατεία για να αποφύγουμε τους εαυτούς μας. Ωστε να παρακάμψουμε τις στιγμές αυτές της μοναξιάς και της απραξίας που θα μας υποχρεώσουν να συζητήσουμε με τον εαυτό μας, θα θέσουμε ερωτήματα, θα ορίσουμε τα μέτρα μας. Για τον σύγχρονο άνθρωπο τίποτα δεν μοιάζει πιο τρομακτικό από αυτές τις άδειες ώρες, από τις στιγμές που ένα πεδίο απλώνεται μπροστά και εκεί ξεκινούν ο εσωτερικός διάλογος, η εξέταση, η κατανόηση και ενδεχομένως η δυνατότητα να επανεφεύρεις αυτό που θεωρείς δοσμένο. Ετσι, φροντίζουμε διαρκώς να απασχολούμαστε. Να συμπληρώνουμε μια μικρή διαδικασία σε κάθε κενό που μας δίνεται. Είμαστε μονίμως έκθετοι σε μια διαρκή μικροαπασχόληση. Τα χέρια, τα μάτια, ολόκληρη η προσοχή μας συμπληρώνονται από μια ανούσια επιτέλεση. Κινητά και οθόνες, ακουστικά και υπενθυμίσεις τρυπούν το συνεχές του χρόνου. Σε στέλνουν από το ένα σημείο στο άλλο. Και συ απαντάς, δέχεσαι πληροφορίες, ψάχνεις νέες πληροφορίες, απασχολείσαι, περιπλανιέσαι σε χιλιάδες βίντεο και εικόνες χωρίς να ψάχνεις τίποτα παρά ένα ανούσιο μπάλωμα του χρόνου. Συνεχίζεις να γκουγκλάρεις και να σκρολάρεις με μόνο στόχο να μη μείνεις για λίγο μόνος. Και ταυτόχρονα ζεις μέσα σε αυτή τη διαρκή ψευδαίσθηση παρουσίας των άλλων στη ζωή σου και της δικής σου στις δικές τους. Ποτέ πριν το πουθενά δεν έμοιαζε τόσο με το παντού.

Και ο εαυτός εντάσσεται σε αυτή τη διαδικασία ως κάτι εξωτερικό. Οχι ως ενδοσκόπηση αλλά ως μια εξωστρεφής έκθεση. Κατασκευάζουμε τα προφίλ του εαυτού μας ως αντανακλάσεις και επιθυμίες. Με φίλτρα που αλλάζουν την όψη μας, χωρίς αδυναμίες, με μια αποσπασματικότητα που ευνοεί τον ναρκισσισμό μας, με γνώμες ειπωμένες έτσι ώστε να ταυτιστούν με άλλες γνώμες. Συμβατοί και συμβεβλημένοι διαχειριζόμαστε έναν εαυτό έτοιμο για την κατανάλωση από τους άλλους.

Αλλά στην πραγματικότητα ο άνθρωπος όχι μόνο μένει μόνος αλλά είναι πιο μόνος από ποτέ. Οχι μόνο επειδή αυτό που αντιλαμβάνεται ως παρουσία των άλλων στη ζωή του (και του ίδιου στη ζωή τους) είναι μια ψευδαίσθηση, αλλά γιατί ακόμη και ο ίδιος ο εαυτός του απουσιάζει. Οταν η ατελείωτη ενασχόληση χωρίς στόχο τελειώσει, εμφανίζεται ένα κενό. Και αν του δώσεις χώρο, αυτό το κενό όλο και απλώνει. Μεγαλώνει τόσο ώστε να σε χωρέσει ολόκληρο. Και αφού φτάνεις εκεί χωρίς αποσκευές -μιας και από τη διαδικασία που προηγήθηκε δεν μένει τίποτα- το κενό αυτό παίρνει τη διάσταση του τρόμου.

Και όμως ο εαυτός μένει εκεί. Περιμένει θαμμένος κάτω από ατελείωτα τσατ, διαδικτυακές αντιδράσεις και emoji. Ο εαυτός καραδοκεί έστω και παροπλισμένος. Είναι εκεί εξίσου υπαρκτός, εξίσου έτοιμος με πάντα. Αρκεί να μπορέσεις να τον διακρίνεις.

Η απάθεια, ο κυνισμός, η αποκοπή μας από τον πραγματικό δεσμό με τους άλλους ξεκινούν από αυτή την απώλεια του εαυτού. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να μένει μόνος. Με μόνο στόχο να μας συναντήσει. Αυτή είναι και η βασική προϋπόθεση ώστε να συναντήσουμε τους άλλους.

Προς το παρόν παραμένουμε χαμένοι. Σε έναν λαβύρινθο εαυτών που δεν ισχύουν. Μόνοι μέσα σε ένα πλήθος από τις κατασκευασμένες εκδοχές μας που καθώς χάνουν την υπόστασή τους αφαιρούν και τη δική μας.