Λοβοί του εγκεφάλου

Οι λοβοί του εγκεφάλου είναι οι κύριες αναγνωρίσιμες ζώνες του εγκεφαλικού φλοιού. Κάθε ημισφαίριο αποτελείται από πέντε λοβούς. Τα δύο ημισφαίρια είναι περίπου συμμετρικά ως προς το σχήμα και τη δομή και συνδέονται μεταξύ τους με το σκληρό σώμα. Παραδοσιακά οι ανατόμοι και οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι υπήρχαν τέσσερις λοβοί, σήμερα όμως έχει αναγνωριστεί ότι υπάρχουν πέντε. Οι λοβοί είναι μεγάλες περιοχές που διακρίνονται ανατομικά και σε κάποιο βαθμό οι λειτουργίες τους διαφέρουν. Κάθε λοβός του εγκεφάλου έχει πολυάριθμες ραβδώσεις, ή έλικες. Οι αύλακες του εγκεφάλου αποτελούν τις υποδιαιρέσεις του φλοιού. Η έκφραση “λοβοί του εγκεφάλου” αναφέρεται συνήθως μόνο σε αυτούς του εγκεφάλου, όχι σε διακριτές περιοχές της παρεγκεφαλίδας.

Οι πέντε λοβοί είναι ο μετωπιαίος, ο βρεγματικός, ο ινιακός, ο κροταφικός και η νήσος του Ρέιλ.

Ο μετωπιαίος λοβός (frontal lobe) είναι μία περιοχή του εγκεφάλου των θηλαστικών. Είναι οι μεγαλύτεροι απ’ όλους τους λοβούς του εγκεφάλου και σχηματίζουν τις πρόσθιες μοίρες των εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Βρίσκονται μπροστά από τον βρεγματικό λοβό, με τον οποίο χωρίζεται από την κεντρική αύλακα και μπροστά και πάνω από τον κροταφικό λοβό, με τον οποίο χωρίζεται από την πλάγια σχισμή. Οι έξω και άνω επιφάνειές τους εκτείνονται προς τα πίσω ως τη στεφανιαία ραφή του κρανίου. Οι κάτω (βασικές) επιφάνειες επικάθονται στις κογχικές μοίρες του μετωπιαίου οστού στον πρόσθιο κρανιακό βόθρο.

Στους μετωπιαίους λοβούς βρίσκονται ανατομικές περιοχές με σπουδαία λειτουργική σημασία:Η πρόσθια κεντρική έλικα, που αποτελεί τον κινητικό φλοιό

Η προμετωπιαία συνειρμική περιοχή η οποία συνεργάζεται με τον κινητικό φλοιό για το σχηματισμό πολύπλοκων κινήσεων και της αλληλουχίας εκτέλεσής τους και στην οποία γίνεται επεξεργασία της σκέψης

Η περιοχή Broca, όπου εδράζεται το κινητικό κέντρο του λόγου, δηλαδή η περιοχή που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των μυών της ομιλίας

Ακόμη, οι μετωπιαίοι λοβοί ελέγχουν τη συνείδηση που έχουμε για τις πράξεις μας, την κρίση μας για ό,τι συμβαίνει στις καθημερινές μας δραστηριότητες, τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις, τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε, καθώς και τη γνώση του νοήματος των λέξεων που επιλέγουμε. Προβλήματα που παρατηρούνται μετά από βλάβη είναι η απώλεια της κίνησης διαφόρων μερών του σώματος, η αδυναμία σχεδιασμού, η ύπαρξη έμμονων ιδεών, αλλαγές στην διάθεση, δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και ανικανότητα έκφρασης της γλώσσας. Οι ασθενείς με βλάβες στην περιοχή αυτήν παρουσιάζουν διαταραχές της προσωπικότητας, καθώς εμφανίζεται αδυναμία ανάληψης πρωτοβουλιών, απάθεια και αμέλεια για την προσωπική εμφάνιση και υγιεινή, καθώς και αντικοινωνική συμπεριφορά. Οι μετωπιαίοι λοβοί διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία των πληροφοριών, άρα και στη νόηση

Οι βρεγματικοί λοβοί (αριστερός και δεξιός) του εγκεφάλου βρίσκονται στο οπίσθιο μέρος της κεντρικής Αύλακα Ρόλαντ, άνωθεν των κροταφικών λοβών και των ινιακών. Οι βρεγματικοί λοβοί έχουν ρόλο, μεταξύ άλλων, απαρτίωσης απτικών πληροφοριών,αίσθηση πόνου και θερμοκρασίας καθώς και άλλων αισθητικών τροπικοτήτων(modalities) όπως οπτικές, ακουστικές, αιθουσιαίες, δερματικές. Επίσης για ανώτερες διεργασίες όπως για τον χωρικό προσανατολισμό την ιδιοδεκτικότητα, για κάποιες πτυχές του λόγου. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι διαχωρισμοί και ανάλυσης των βρεγματικών λοβών, στην προκειμένη θα αναλυθουν σε δύο υπο τμήματα , των ανώτερο βρεγματικό που βρίσκεται ο πρωτοταγής σωματαισθητικός φλοιός και τον κατώτερο με της ανώτερες λειτουργίες όπου τα όρια του με τον ινιακό είναι σχετικά ασαφή.

Ο πρωτοταγής Σωματαισθητικός φλοιός εδράζεται στην οπίσθια κεντρική έλλικα. Εκεί δεχόμαστε τις απτικές πληροφορίες του σώματος, μάλιστα κάθε περιοχή έχει χαρτογραφηθεί με ακρίβεια στο Αισθητικό Ανθρωπάριο του Penfield. Παράλληλα έχει πληροφορίες για την σωματαισθησία και την εικόνα του σώματος.

Οι ινιακοί λοβοί εντοπίζονται στο πίσω τμήμα του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνοι για την όραση καθώς εκεί βρίσκεται ο οπτικός φλοιός.

Το αριστερό ημισφαίριο «βλέπει» το δεξί ήμισυ του οπτικού πεδίου και το δεξί ημισφαίριο το αριστερό ήμισυ. Σε περίπτωση βλάβης στο αριστερό ημισφαίριο της συγκεκριμένης περιοχής, το δεξί ημισφαίριο αναλαμβάνει όλο το οπτικό πεδίο, όχι όμως και μετά από βλάβη στο αντίστοιχο πεδίο του δεξιού ημισφαιρίου. Βλάβες στους ινιακούς λοβούς μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα -εκτός από αυτά της όρασης- όπως η δημιουργία παραισθήσεων, η αδυναμία στην αναγνώριση κινήσεων και λέξεων καθώς και ζωγραφισμένων αντικειμένων.

Ο κροταφικός λοβός του εγκεφάλου βρίσκεται στο πλάγιο τμήμα κάθε ημισφαιρίου, κοντά στους κροτάφους.

Ο κροταφικός λοβός είναι υπεύθυνος για την ακοή, την αντίληψη σύνθετων εικόνων, την κατανόηση της ομιλίας (στο αριστερό ημισφαίριο) καθώς και συμπεριφορές που είναι υπεύθυνες για τα κίνητρα και το συναίσθημα. Μετά από βλάβες σε περιοχές του κροταφικού λοβού παρουσιάζονται προβλήματα που έχουν σχέση με την αναγνώριση προσώπων, κατανόηση λέξεων, επιλεκτική προσοχή, αύξηση ή μείωση της σεξουαλικότητας, καθώς και ίλιγγος, επιθετική συμπεριφορά, επίμονη ομιλία (μετά από βλάβη στο δεξιό κροταφικό λοβό), οσφρητικές και οπτικές ψευδαισθήσεις, συναισθήματα δέους και πανικού. Τα συνοδά κινητικά φαινόμενα περιλαμβάνουν παράξενους μορφασμούς, κινήσεις μάσησης κ.ά.

Η «νήσος του Reil», γνωστή και ως insula, είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που βρίσκεται κρυμμένη στο βάθος της πλάγιας σχισμής του εγκεφάλου, κάτω από τμήματα του μετωπιαίου, βρεγματικού και κροταφικού λοβού. Λειτουργεί ως κεντρικό τμήμα και συνδέεται στενά με άλλες περιοχές του εγκεφάλου που είναι σημαντικές για την αντίληψη, τη συναισθηματική επεξεργασία, την αυτογνωσία και τη διαχείριση των εσωτερικών λειτουργιών του σώματος.

Τοποθεσία: Βρίσκεται στο εσωτερικό της πλάγιας σχισμής, όπου καλύπτεται από τους μετωπιαίο, βρεγματικό και κροταφικό λοβό.

Λειτουργία: Σχετίζεται με την αντίληψη, την αυτογνωσία, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις και την επεξεργασία των εσωτερικών σημάτων του σώματος.

Δομή: Είναι ένας από τους πέντε λοβούς του εγκεφαλικού ημισφαιρίου.

Ιατρική Σημασία: Λόγω της θέσης της, τυχόν βλάβες στην insula, όπως γλοιώματα, μπορούν να επηρεάσουν την αισθητηριακή επεξεργασία, τη συνείδηση και την κίνηση.

Η insula παίζει κεντρικό ρόλο στη σύνδεση και στην επεξεργασία πληροφοριών από διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, συμβάλλοντας στη συνολική λειτουργία του. Η κατανόηση της λειτουργίας της είναι κρίσιμη για την έρευνα σε θέματα που αφορούν την αντίληψη, τα συναισθήματα και την επεξεργασία των πληροφοριών από το σώμα.