Ψυχιατρική «Μεταρρύθμιση» προς όφελος των ιδιωτών

Το ένα μετά το άλλο δέχεται τα βάναυσα χτυπήματα η υγεία – δικαίωμα, ανάγκη των ανθρώπων. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. συνεχίζει με την εφαρμογή του προγράμματός της να συρρικνώνει το δημόσιο σύστημα υγείας και να διογκώνει τον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα υγείας. Με νέο νομοσχέδιο που έχει εξαγγείλει και περιγράψει διευκολύνει, με πρόσχημα την κατάργηση της ιδρυματικής περίθαλψης, το κλείσιμο των δημόσιων ψυχιατρικών κλινικών και την ανάπτυξη και επέκταση των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών.

Αδιαφορεί η κυβέρνηση για τις ανάγκες των ανθρώπων –ασθενών και των οικογενειών τους– για υπηρεσίες ψυχικής υγείας σύγχρονες και υψηλού επιπέδου, με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου δημόσιων-δωρεάν υπηρεσιών, αλλά και για την κατάργηση της απάνθρωπης ασυλικής μορφής ψυχιατρικής περίθαλψης που εφαρμόστηκε εδώ και έναν αιώνα από τις κυβερνήσεις.

Πίσω από το χιλιοειπωμένο άλλοθι της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» εντείνει την επιχειρηματική δράση και στον ευαίσθητο τομέα της ψυχικής υγείας με νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας που αναμένεται να ανεβεί στη διαβούλευση. Οπως έχει ήδη αποκαλύψει ο υφυπουργός Υγείας Δημήτρης Βαρτζόπουλος στην πρόσφατη σύντομη παρουσίαση του επερχόμενου σχεδίου νόμου, με ΣΔΙΤ προωθείται η αναμόρφωση του προσανατολισμού για την ψυχική υγεία, αλλά και του χώρου των εξαρτήσεων.

Στην πράξη ανατίθενται σε έναν ιδιωτικό φορέα (ΝΠΙΔ), το Eθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΥΨΥ), εκτός δημόσιου συστήματος Υγείας, η αναμόρφωση, το περιεχόμενο και οι προτεραιότητες της ψυχικής υγείας.

Απέναντι στις προθέσεις της κυβέρνησης στέκεται ο επιστημονικός κόσμος της χώρας που αγωνίζεται ενάντια στην ιδιωτικοποίηση, την «απονοσοκομειοποίηση» τύπου Ρίγκαν, την απουσία κοινωνικού κράτους. Με στόχο τη δημιουργία ενός κεντρικά σχεδιασμένου πανελλαδικού δικτύου κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την ανάπτυξη όλων των όρων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και ισότιμης κοινωνικής επανένταξης.

Στο ίδιο νομοσχέδιο ισοπεδώνεται και ο τομέας των εξαρτήσεων για τον οποίο δημιουργείται άλλος ιδιωτικός φορέας (ΝΠΙΔ), ο Eθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ). Κάτω από αυτόν τον φορέα θα υπαχθούν όλοι οι υπάρχοντες οργανισμοί, όπως ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, 18ΑΝΩ, προοπτική που ισοδυναμεί με δραματικές αλλαγές τόσο στη φιλοσοφία όσο και στη θεραπευτική διαδικασία και τους ίδιους τους θεραπευτές των φορέων, με σοβαρές επιπτώσεις στον στόχο τους που είναι η απεξάρτηση.

Μετά από 33 χρόνια «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» η κυβέρνηση συνεχίζει την ελαχιστοποίηση των κρατικών δαπανών για την ψυχική υγεία, μετακυλίοντας την ευθύνη της φροντίδας των ασθενών στις οικογένειές τους και στις λεγόμενες «άτυπες» μορφές υπηρεσιών.

Εχουν περάσει 33 χρόνια από τη δημοσιοποίηση των εικόνων φρίκης του κολαστήριου της Λέρου, που αποτέλεσε την απαρχή της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας, και το συμπέρασμα είναι απολύτως σαφές: Περάσαμε από το «κολαστήριο» στον «νεοϊδρυματισμό».

Η μία μετά την άλλη «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» που χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 διέψευσε τις προσδοκίες όσων πίστεψαν στο όραμα της υπέρβασης της ιδρυματοποιημένης περίθαλψης και στη μετάβαση στην Κοινωνική – Κοινοτική Ψυχιατρική, στο γκρέμισμα των τειχών του ασύλου και σε μια διαφορετική, συνολική προσέγγιση του ψυχικά πάσχοντος, τονίζει ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης (φωτό), ψυχίατρος, διευθυντής ΕΣΥ στο Γενικό Νοσοκομείο Φλώρινας, MSc στη Διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων. Γρήγορα, εξηγεί, αποδείχτηκε ότι πίσω από τα εύσχημα λόγια για την ανάγκη μετατόπισης του κέντρου βάρους από την «ιδρυματική» στην «κοινοτική φροντίδα», την καταπολέμηση του στίγματος, τον σεβασμό στα δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, κρύβεται η προσπάθεια για την ελαχιστοποίηση των κρατικών δαπανών για την ψυχική υγεία, που αντιμετωπίζεται σαν «κόστος» και που έχει ως αποτέλεσμα ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των ψυχικά ασθενών να αποτελεί πεδίο επιχειρηματικής δράσης από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις του χώρου, τις ΜΚΟ που ξεκοκαλίζουν προγράμματα, αλλά και τη συστηματική μετακύλιση της ευθύνης της φροντίδας στις οικογένειες και στις λεγόμενες «άτυπες» μορφές υπηρεσιών.

«Οι ασυλικές συνθήκες νοσηλείας που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και καταλύουν την ανθρώπινη υπόσταση όχι μόνο δεν εξαλείφθηκαν, αλλά ζουν και βασιλεύουν στα τρία ψυχιατρικά νοσοκομεία που έχουν απομείνει (ΨΝΑ Δαφνί, Δρομοκαΐτειο, Θεσσαλονίκη), στους ψυχιατρικούς τομείς των γενικών νοσοκομείων και στις ιδιωτικές κλινικές, αλλά και στις ελάχιστες και πολύ πίσω από τις ανάγκες δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (ξενώνες και οικοτροφεία).

Οι ελάχιστες δημόσιες δομές έχουν μετατραπεί σε αποθήκες ψυχών», καταδεικνύει.

Οι συνθήκες που περιγράφει είναι απάνθρωπες: ασθενείς στοιβάζονται σε ράντζα, συνωστίζονται ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, το είδος και τη βαρύτητα της πάθησης σε ακατάλληλους χώρους, με απαρχαιωμένες υποδομές και τραγικές ελλείψεις σε προσωπικό όλων των αναγκαίων ειδικοτήτων. Η πίεση για ταχεία διακίνηση των περιστατικών και μείωση του χρόνου νοσηλείας των ασθενών σε συνδυασμό με την ανυπαρξία πρακτικά κρατικών κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας έχουν αποτέλεσμα την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση των επανεισαγωγών, το γνωστό φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», την επιδείνωση σε τελική ανάλυση της υγείας των ασθενών.

Το υψηλό ποσοστό των αναγκαστικών νοσηλειών –το 60% των νοσηλειών είναι ακούσιες– είναι ακόμα ένας δείκτης της ανυπαρξίας πρακτικά της πρόληψης σε όλα τα επίπεδα, δευτερογενούς και τριτογενούς στη συγκεκριμένη περίπτωση, με στόχο την πρώιμη ανίχνευση των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, την πρόληψη των υποτροπών. Μόλις ένα μικρό ποσοστό των ψυχιατρικών ασθενών έχουν ενταχθεί στις λιγοστές δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Οι οικογένειες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές επωμίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου τη φροντίδα τους, χωρίς καμία κρατική στήριξη, με αποτέλεσμα την τεράστια ψυχολογική επιβάρυνσή τους.

Αν δεν υπάρχει υποστηρικτικό περιβάλλον, καταλήγουν, στην καλύτερη περίπτωση, μακροχρόνια νοσηλευόμενοι στα τμήματα που προορίζονται για την αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών, περιμένοντας μάταια να βρεθεί μία θέση σε έναν ξενώνα ή σε κάποιο οικοτροφείο. Στη χειρότερη περίπτωση, στο περιθώριο, στον δρόμο ή στη φυλακή.

Ενα σημαντικό ποσοστό ασθενών, των οποίων οι οικογένειες εξασφαλίζουν την οικονομική δυνατότητα με χίλιες δυο στερήσεις, καταδικάζονται σε εγκλεισμό για χρόνια, ακόμα και ισόβια, σε κάποια από τις ιδιωτικές κλινικές-άσυλα. Αυτά είναι στοιχεία που επιβεβαιώνονται τόσο από την ελληνική όσο και τη διεθνή εμπειρία.

«Το ζήτημα δεν είναι να κλείσουμε το άσυλο και να πετάξουμε τους ψυχικά ασθενείς στην οικογένεια ή γενικά στην κοινωνία, σε μία κοινωνία δηλαδή που παράγει και αναπαράγει όλες εκείνες τις αιτίες που σπρώχνουν και καταδικάζουν τα άτομα με ψυχικές διαταραχές στο περιθώριο της ζωής», τονίζει. Είναι αναγκαιότητα, λέει, σήμερα η υπέρβαση της ιδρυματοποιημένης περίθαλψης των ψυχικά πασχόντων στα μεγάλα και τα μικρά άσυλα και η μετάβαση σ’ ένα ανώτερο ποιοτικά, κρατικό σύστημα παροχής σύγχρονων, υψηλού επιπέδου, απολύτως δωρεάν υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλα τα επίπεδα (πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο, τριτοβάθμιο). Είναι προϋπόθεση για μια ριζικά διαφορετική αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας και του ψυχικά πάσχοντος, με κριτήριο τις ανάγκες του και με απόλυτο σεβασμό στο δικαίωμά του σε μια αξιοπρεπή ζωή.

Με επιπλέον ένα πραξικόπημα θα ισοπεδωθεί με fast track διαδικασίες, χωρίς ίχνος ευαισθησίας, διαλόγου και εν τέλει ελάχιστου επιστημονικού ερείσματος η φροντίδα για την αντιμετώπιση των εθισμών.

Για ακόμη μία φορά η εκσυγχρονιστική πρόθεση της πολιτείας επιλέγει αναχρονιστικές μεθόδους για να διαχειριστεί κρίσιμα ζητήματα που απαιτούν προσοχή και σοβαρότητα, καταλήγοντας σε πρόχειρες και προσχηματικές επιλογές. Στην πλάτη των πιο ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας –ευαλωτότητα που αποτελεί απότοκο γενικευμένων επιλογών αποκλεισμού και ανισοτήτων που καλλιεργούνται συστηματικά εδώ και χρόνια– επιχειρείται η α-νόητη λογιστική οργάνωση των υπηρεσιών απεξάρτησης στην Ελλάδα, επισημαίνει ο δρ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, κοινωνιολόγος εγκληματολόγος, υπεύθυνος Τομέα Ερευνας ΚΕΘΕΑ και μέλος της Συμβουλευτικής Ομάδας του Εθνικού Συντονιστή για τα Ναρκωτικά.

«Το σχέδιο που ανακοινώθηκε είναι ελλιπές και αόριστο, αγνοεί, παραβλέπει ή εσκεμμένα αποκρύπτει τις συστάσεις της επιστημονικής κοινότητας για πλουραλισμό στις προσεγγίσεις για την οργάνωση της θεραπείας των εξαρτήσεων, τσουβαλιάζοντας σε ένα νέο γραφειοκρατικό σχήμα όλους τους οργανισμούς που έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα εδώ και τέσσερις δεκαετίας, επιβάλλοντας υπηρεσίες φασόν και θεραπεία πασπαρτού», καταδεικνύει.

Οι προθέσεις του υπουργείου Υγείας, εξηγεί, για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων είναι γενικευμένη οπισθοδρόμηση, συγκροτεί περιοριστική πολιτική και διαμορφώνει στρατηγική προφανώς αναποτελεσματική. Το σχέδιο που κατατέθηκε ακυρώνει την έρευνα, υποτιμά την εκπαίδευση, διαλύει το συνεχές της φροντίδας, αποσυνθέτει την προοπτική ένταξης των εξαρτημένων και προάγει χρεοκοπημένα μοντέλα οργάνωσης, διοίκησης και παροχής υπηρεσίας. Η συνολική απαξίωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου (Εθνικός Συντονισμός, συνέργειες οργανισμών, διασύνδεση υπηρεσιών, Εθνικό Σχέδιο Δράσης, διεπιστημονική αλληλεπίδραση) και η ακύρωση της συμπληρωματικότητας των υπηρεσιών στην πρακτική θεραπείας που διεθνώς αναγνωρίζεται ως κρίσιμος παράγοντας αποτελεσματικότητας δεν είναι απλώς ανησυχητική, εκτιμά. Μάλλον επιβεβαιώνει, λέει, την πρόθεση για ανάλγητο και επικίνδυνο σχέδιο που στοχεύει πάλι στην «ανάπτυξη» και την ενίσχυση της «επιχειρηματικότητας» με όχημα την «ιδιωτική πρωτοβουλία» στην πλάτη των πιο ευάλωτων.

«Η φτηνή βιτρίνα που προτάσσεται από τα δελτία Τύπου του υπουργείου Υγείας δεν μπορεί να κρύψει την προχειρότητα, την αδιαλλαξία και τη νεποτική σύλληψη σχεδίων που σκιαγραφούν υποσχετικές και εξόφληση γραμματίων», μας λέει.

Το διακύβευμα, όμως, διευκρινίζει, είναι πολύ σοβαρό και υποθηκεύει την προοπτική θεραπείας και ένταξης μεγάλης μερίδας όσων βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό και το στίγμα που έτσι κι αλλιώς συνοδεύουν τον εθισμό. «Το σχέδιο του υπουργείου Υγείας είναι εγγύηση για όξυνση των συνθηκών που ήδη είναι βαρύ για όσους έχουν αναπτύξει συμπεριφορές εξάρτησης. Υπονομεύει τις απαιτήσεις αποτελεσματικών πρακτικών στη δημόσια υγεία. Είναι αδικαιολόγητη εκποίηση θεμελιωμένης επιστημονικά εμπειρίας και αλόγιστη σπατάλη ακροβατικών πειραματισμών».

Στο όνομα της ενοποίησης της λειτουργίας όλων των δομών στο πεδίο των εξαρτήσεων επιχειρούνται δραματικές αλλαγές τόσο στη φιλοσοφία του 18 Ανω όσο και στη θεραπευτική διαδικασία και τους ίδιους τους θεραπευτές, με σοβαρές επιπτώσεις στην ίδια την απεξάρτηση.

Η κατάργηση της λειτουργικής αυτοτέλειας των δομών και προγραμμάτων του 18 Ανω και η αυθαίρετη ενοποίησή του με προγράμματα τόσο διαφορετικής φιλοσοφίας, όπως του ΚΕΘΕΑ και πολύ περισσότερο του ΟΚΑΝΑ, δεν πρόκειται να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες στο πεδίο των εξαρτήσεων, ούτε να λύσει σοβαρά προβλήματα, όπως αυτό της υποστελέχωσης των προγραμμάτων. Αντίθετα, θα λειτουργήσει σε βάρος του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της φιλοσοφίας του προγράμματος, σε βάρος του θεραπευτικού συνεχούς, σε βάρος, τελικά, του θεραπευτικού αποτελέσματος. Γιατί είναι αυτή η ανθρωποκεντρική φιλοσοφία του 18 Ανω, που διέπει τη δημόσια και δωρεάν απεξάρτηση, που μπορεί να εμπνεύσει στον κόσμο των εξαρτημένων την ελπίδα ότι μπορούν να απεξαρτηθούν και να επανενταχθούν ισότιμα στην κοινωνία.

Επί δεκαετίες, το 18 Ανω αποτέλεσε έναν φάρο ελπίδας για τους εξαρτημένους και τους οικείους τους, με σπουδαία αποτελέσματα αναγνωρισμένα και στην Ελλάδα και διεθνώς. Και τώρα αυτός ο φάρος απειλείται να κλείσει. Η κυβέρνηση φαίνεται να φοβάται την απελευθέρωση των εξαρτημένων από τον εφιάλτη της εξάρτησης περισσότερο από την ίδια την εξάρτηση.

Η απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει αυτές τις σοβαρές νομοθετικές αλλαγές, χωρίς καν τον αναγκαίο διάλογο με τους άμεσα ενδιαφερόμενους φορείς και τους εργαζόμενους σε αυτούς, θεωρούμε ότι εντάσσεται σε ένα σχέδιο γενικευμένης ιδιωτικοποίησης των δημόσιων δομών στον χώρο της Υγείας, της Παιδείας, του Πολιτισμού, μια αντιδραστική ανατροπή των θεσμών στους καίριους αυτούς τομείς σε βάρος των αναγκών της κοινωνίας.

Μία τέτοια απόφαση δεν αποτελεί επίθεση μόνο στο 18 Ανω και στη Δημόσια Απεξάρτηση. Αποτελεί, επίσης, σοβαρή επίθεση και στο ήδη δεινά δοκιμαζόμενο ΕΣΥ, στερώντας του -μέσω της ιδιωτικοποίησης- δομές και υπηρεσίες αναγκαίες όσο ποτέ σε αυτήν την περίοδο της αύξησης της διάδοσης των εξαρτήσεων, συχνά με συνύπαρξη ψυχοπαθολογίας.

Βασικός πυλώνας των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στον τομέα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι «η ψυχιατρική μεταρρύθμιση», η οποία επενδύθηκε ιδεολογικά τον μανδύα της αποασυλοποίησης, τον σεβασμό των δικαιωμάτων του πάσχοντος υποκειμένου. Η πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης όμως ήταν προδιαγεγραμμένη από την πρώτη στιγμή. Οι υποκριτικές διακηρύξεις των αστικών κυβερνήσεων για την ανάγκη μετατόπισης του κέντρου βάρους από την ιδρυματική στην κοινοτική φροντίδα και την καταπολέμηση του στίγματος ήταν το προπέτασμα καπνού για την ελαχιστοποίηση των κρατικών δαπανών για την ψυχική υγεία που αντιμετωπίζεται σαν «κόστος», με αποτέλεσμα την ενίσχυση του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα της ψυχικής υγείας, την εκμετάλλευση του ψυχικού πόνου και της ψυχικής ασθένειας από τις ΜΚΟ που ξεκοκαλίζουν ευρωπαϊκά προγράμματα και κοινοτικά κονδύλια, αλλά και τη συστηματική μετατόπιση της ευθύνης στις οικογένειες, οι οποίες επωμίζονται τεράστιο φορτίο, και στις λεγόμενες «άτυπες» μορφές υπηρεσιών.

Συνολικά στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών, οι ασθενείς και οι οικογένειές τους τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες καπιταλιστικές χώρες έρχονται αντιμέτωποι με τρομακτικά αδιέξοδα. Οι ορθότερες επιστημονικά και οργανωτικά παρεμβάσεις δεν μετουσιώνονται σε υψηλού επιπέδου παροχές υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο πλαίσιο ενός συστήματος υγείας που ακρογωνιαίος λίθος του είναι η λογική του κόστους οφέλους.

Διαβάζοντας τις αναφορές για την κατάσταση στην Αγγλία και τις ΗΠΑ, τις τραγικές ελλείψεις παροχών στους ψυχιατρικούς ασθενείς, στους ασθενείς με νοητική υστέρηση και άνοια, την εγκατάλειψη των ασθενών στο απομονωμένο και ανήμπορο περιβάλλον των οικογενειών τους, οι οποίοι κάνουν μάταια έκκληση για εισαγωγή, έστω και προσωρινή, των ασθενών, τις αναφορές για την Ιταλία, όπου το μεγαλύτερο φορτίο μετατοπίστηκε στις οικογένειες, άλλοι μεταφέρθηκαν από τα δημόσια ψυχιατρικά νοσοκομεία στις ιδιωτικές δομές περίθαλψης, άλλοι κατέληξαν στις φυλακές ή στον δρόμο, ανακαλύπτει κανείς εκπληκτικές ομοιότητες με το ζοφερό τοπίο στην Ελλάδα.

Το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας, η επανα-ιδρυματοποίηση ή νεο-ασυλικές μορφές περίθαλψης στις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων, στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, αλλά και στις δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, αποκατάστασης εντός πολλών εισαγωγικών, το θεραπευτικό χάσμα στην αντιμετώπιση μειζόνων ψυχικών διαταραχών (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΠΟΥ, μόλις το 1/3 των ασθενών με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και μόλις το 29% των ασθενών με ψύχωση λαμβάνουν θεραπεία) είναι κοινός τόπος σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, ανεξάρτητα από την οξύτητα με την οποία εκδηλώνονται σε κάθε μία από αυτές, συνάρτηση του επιπέδου ανάπτυξης της οικονομίας τους.

● Ενας στους 8 ανθρώπους παγκοσμίως πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή.

● Η αυτοκτονία παραμένει η κύρια αιτία θανάτου στους νέους ανθρώπους. Σε κάθε 20 απόπειρες αυτοκτονίας αντιστοιχεί ένας θάνατος, και ένας θάνατος στους 100 οφείλεται σε αυτοκτονία.

● Οι ψυχικές διαταραχές είναι η κύρια αιτία απολεσθέντων ετών λόγω αναπηρίας (δείκτης που αντιστοιχεί σε χαμένα έτη υγιούς ζωής).

● Το προσδόκιμο ζωής των ασθενών με σχιζοφρένεια είναι 10 έως 20 χρόνια μικρότερο από του γενικού πληθυσμού.

● Την περίοδο της πανδημίας, η ήδη επιβαρυμένη ψυχική υγεία του πληθυσμού επιδεινώθηκε δραματικά. Υπολογίζεται ότι πριν από την εκδήλωση της πανδημίας περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, από τους οποίους τα 84 εκατομμύρια στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., έπασχαν από κάποια ψυχική διαταραχή. Μόνο τον πρώτο χρόνο της πανδημίας οι αγχώδεις-καταθλιπτικές διαταραχές αυξήθηκαν κατά 25%.

● Σήμερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας, λειτουργούν συνολικά 3 Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (από 11 το 2009), 41 Ψυχιατρικά και 7 Παιδοψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων (αρκετά από αυτά στα χαρτιά), 24 Κέντρα Ψυχικής Υγείας, 22 Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων, 30 Κινητές Μονάδες, 88 Κέντρα Ημέρας, 30 Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης, 501 Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και 39 Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές, με το 64% αυτών συγκεντρωμένες σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Λάρισα. Δεν είναι τυχαίο ότι όπου υπάρχουν υποβαθμισμένα Ψυχιατρικά Τμήματα Νοσοκομείων ανθούν οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η Θεσσαλία και η Δυτική Μακεδονία. Βρίσκονται σε 12 από τους 51 νομούς της χώρας και όλες στην ηπειρωτική χώρα, πλην μίας στο Ηράκλειο. Ο κλάδος παρουσιάζει ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά καθώς οι 3 μεγαλύτερες κλινικές συγκεντρώνουν περίπου το 1/3 του συνολικού τζίρου και οι 6 μεγαλύτερες καταλαμβάνουν πάνω από το 50% της αγοράς.

● Την περίοδο 2009-2018 ο ιδιωτικός Ψυχιατρικός Τομέας ενισχύθηκε κατά πολύ σε κλίνες έναντι του δημοσίου. Ενδεικτικά το 2007 στη χώρα λειτουργούσαν 53.888 κλίνες εκ των οποίων 37.574 στο Δημόσιο, 1.607 σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (μη κερδοσκοπικά) και 14.707 σε ιδιωτικά θεραπευτήρια. Το 2009, σε σύνολο 8.975 κλινών ψυχιατρικής περίθαλψης, 4.107 αφορούσαν ΝΠΔΔ και 4.868 ιδιωτικά θεραπευτήρια. Το 2015, σε σύνολο 45.945 κλινών, οι 29.856 αφορούσαν δημόσια ιδρύματα και 15.208 ιδιωτικά. Παρατηρείται λοιπόν αύξηση των κλινών του ιδιωτικού τομέα ως ποσοστό επί του συνόλου: από 27,3% το 2007 σε 33,1% το 2015. Το 2018, σε σύνολο 7.062 κλινών, οι κλίνες σε δημόσια θεραπευτήρια ήταν 1.356 έναντι 5.706 σε ιδιωτικά.

● 1990-1994 μέσω των προγραμμάτων Λέρος 1 και Λέρος 2 και με ευρωπαϊκά κονδύλια ξεκινάει η μετεγκατάσταση χρόνιων ασυλικών ασθενών σε κοινοτικές δομές. Με τον νόμο 2716/99 και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης με την κωδική ονομασία «Ψυχαργώς», που ξεκίνησε να υλοποιείται το 2001 επίσημα (ανεπίσημα κάποια χρόνια νωρίτερα) και χρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκά κονδύλια (Γ’ ΚΠΣ, ΕΣΠΑ), τον κρατικό προϋπολογισμό και τα ασφαλιστικά ταμεία, κλείνουν σταδιακά 5 ψυχιατρικά νοσοκομεία –Χανίων, Πέτρας Ολύμπου, Κέρκυρας, Τρίπολης και Νταού Πεντέλης– και δημιουργούνται 38 Τομείς Ψυχικής Υγείας, ενώ μειώνονται δραστικά οι κλίνες στα εναπομείναντα ψυχιατρικά νοσοκομεία.

● Ανοίγονται πλέον δρόμοι για το κεφάλαιο που αναζητεί νέα πεδία να επενδύσει. Οπως χαρακτηριστικά άλλωστε προβλέπεται και από τον νόμο 2716/99 για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, «…οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα θα βοηθούν, θα συντονίζουν και θα ρυθμίζουν τις υπάρχουσες υπηρεσίες…» και δεν θα πρέπει να αναπτύξουν «…νέες υπηρεσίες που μπορεί να αναπαράγουν και να ανταγωνίζονται τα προγράμματα που ήδη υπάρχουν εκτός δημόσιου τομέα». Ολες οι κυβερνήσεις διαχρονικά παρέμειναν στοχοπροσηλωμένες σε αυτό και καλλιέργησαν ευνοϊκό έδαφος για τους επιχειρηματίες της υγείας, τις ΜΚΟ και άλλους «φιλάνθρωπους», που βλέπουν και στην ψυχική οδύνη την ευκαιρία για επικερδείς μπίζνες.

● Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2022-2030 με τους 10 άξονες παρέμβασής του, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα ΕΣΠΑ, προάγει τη σχεδόν εξ ολοκλήρου ανάθεση όχι μόνο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας αλλά και πάνω από το 50% της στέγασης σε ΑΜΚΕ, ΜΚΟ και ΝΠΙΔ (Μονάδες Εγκαιρης Παρέμβασης στην ψύχωση, εκτίμηση και μεταφορά ασθενών για ακούσια νοσηλεία, ψυχογηριατρικές υπηρεσίες, φροντίδα αυτισμού, Κέντρα Ημέρας, υποστήριξη του προσωπικού των μονάδων ψυχικής υγείας).