Τραυματιστήκατε; Πότε κινδυνεύετε από τέτανο; Τι είναι ο τέτανος; Πότε πρέπει να κάνετε εμβόλιο;

Ο τέτανος (tetanus) είναι μια οξεία νευρολογική νόσος που προκαλείται από την εξωτοξίνη τετανοσπασμίνη του κλωστηριδίου του τετάνου (clostridium tetani), το οποίο αναπτύσσεται αναερόβια στην περιοχή του τραύματος.

Ο τέτανος οφείλεται στο κλωστηρίδιο του τετάνου, το οποίο είναι θετικό κατά Gram αναερόβιο μικρόβιο που παράγει σπόρους. Το κλωστηρίδιο του τετάνου είναι ευαίσθητο στη θερμότητα και καταστρέφεται παρουσία οξυγόνου. Αντίθετα οι σπόροι είναι πολύ ανθεκτικοί στη θερμότητα και τα συνήθη αντισηπτικά. Αντέχουν στους 1210 C για 10-15 λεπτά και είναι επίσης σχετικά ανθεκτικοί στη φαινόλη και άλλους χημικούς παράγοντες.

Η μόλυνση γίνεται κυρίως με τον τραυματισμό και αφορά όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται, μετά από χρόνο επώασης 1 ημέρας – έως τις 3 εβδομάδες και είναι η σύσπαση ομάδων μυών και ειδικά των σκελετικών μυών, όπως της γνάθου ,των μασητήρων, του προσώπου (σαρδόνιο γέλιο), και των αναπνευστικών μυών. Ο πυρετός, ο σπασμός των αναπνευστικών μυών, οι σπασμοί στον αυχένα και οι κυκλοφορικές διαταραχές αποτελούν σημεία επιβάρυνσης .

Για τις πρώτες 6 έως 7 ημέρες ο ασθενής που έχει μολυνθεί από τέτανο δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα και δεν αντιλαμβάνεται τη μόλυνση. Μετά από 6 έως 7 ημέρες (αν και έχουν παρουσιαστεί περιστατικά στα οποία το πρώτο σύμπτωμα εμφανίστηκε μετά από 20 μέρες) ο ασθενής θα διαπιστώσει:

– Δυσκολία στην κίνηση του σαγονιού και τρίξιμο των δοντιών το οποίο προκαλείται από την σύσπαση των μασητήριων μυών.

– Κατόπιν, και καθώς προχωράει η μόλυνση, προκαλείται ο γνωστός σαρδόνιος γέλωτας από τη σύσπαση των μυών του προσώπου

Στην συνέχεια αρχίζουν:

– Σπασμοί στον αυχένα.

– Στα αργότερα στάδια της νόσου προκαλούνται σπασμοί των μυών των άκρων και του υπόλοιπου σώματος καθώς και αδυναμία στήριξης στα κάτω άκρα.

– Κατά τη διάρκεια αυτών των σπασμών το σώμα του ασθενή παίρνει σχήμα τόξου (αυτό είναι γνωστό και ως οπισθότονος), στη συνέχεια η κατάποση γίνεται αδύνατη και η αναπνοή αδυνατίζει καθώς οι σπασμοί “χτυπούν” τον φάρυγγα και τους αναπνευστικούς μύες και συνεπώς μπορεί να προκληθεί ασφυξία και θάνατος. Η ανάγκη για Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και Μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής είναι άκρως επιτακτική.

Ο Τέτανος αποτελεί ακόμη σοβαρό ιατρικό πρόβλημα στην Αφρική, την Ινδία, την Ινδοκίνα, την Κίνα, κλπ, λόγω ανεπαρκών προγραμμάτων εμβολιασμού και λόγω των ανεπαρκών ιατρικών δομών. Πρακτικά επικρατεί η άποψη ότι ο Τέτανος δήθεν εξαφανίσθηκε από την Ιατρική, τουλάχιστον στον αναπτυγμένο “δυτικό” κόσμο. Δυστυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα. Παρά το ευρύ πρόγραμμα υποχρεωτικού προληπτικού εμβολιασμού πού εφαρμόζεται στην Ελλάδα από το 1960, δυστυχώς λοιμώξεις από Clostridium Tetani αναφέρονται και δηλώνονται σποραδικά στο Ελληνικό Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας και την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας.

Γι´αυτό, χρειάζεται προσοχή τόσο στα προληπτικά μέτρα όσο και στη διαφορική διάγνωση ασθενών με ύποπτη για Τέτανο εικόνα. Το πρόβλημα πρέπει να αποδοθεί στο ότι ο Εμβολιασμός για Τέτανο πρέπει να γίνεται κάθε 10 χρόνια και δυστυχώς στην Ελλάδα εγκαταλείπεται μετά τη σχολική ηλικία ή στους άνδρες μετά τη στρατιωτική θητεία.

Η πρόληψη του τετάνου γίνεται με χορήγηση αντιτετανικού εμβολίου. Το εμβόλιο περιέχει 10μον. Lf τοξοειδούς του τετάνου που είναι συνήθως προσροφημένα σε άλατα αλουμινίου και πλεονεκτούν γιατί επιμηκύνουν τη διάρκεια ανοσίας. Κυκλοφορεί ως μονοδύναμο, διδύναμο (DT) σε συνδυασμό με διφθερίτιδα και τριδύναμο (DTaP/ Tdap) με διφθερίτιδα και κοκκύτη και χορηγείται ενδομυϊκά. Πρακτικά χρησιμοποιείται το τριδύναμο εμβόλιο που προστατεύει και εναντίον του κοκκύτη και της διφθερίτιδας. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου του τετάνου φθάνει το 100% και η διάρκεια ανοσίας τα 10 χρόνια

Σε εργαζόμενους σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου προσβολής από τέτανο, η αναμνηστική δόση του εμβολίου επαναλαμβάνεται κάθε 5 χρόνια.

Παιδιά 7-10 ετών, έφηβοι και ενήλικες με ατελή ή άγνωστο εμβολιαστικό ιστορικό θα πρέπει να λάβουν 3 δόσεις του εμβολίου ξεκινώντας με μία δόση Tdap ακολουθούμενη από μια δόση Td τουλάχιστον 4 εβδομάδες αργότερα και μια δεύτερη δόση Td μετά από 6-12 μήνες.

Ενήλικες, ακόμη και άνω των 65 ετών, που δεν έχουν εμβολιαστεί με Tdap θα πρέπει να εμβολιαστούν και στην συνέχεια να τους χορηγείται αναμνηστική δόση Td κάθε 10 έτη.

Ο Τέτανος δεν αφήνει μόνιμη ανοσία, αυτό σημαίνει πως ακόμα και αν ένα άτομο νοσήσει και ιαθεί, μπορεί κάποτε πάλι να ασθενήσει. Γι´αυτό θα πρέπει να κάνει Αντιτετανικό Εμβόλιο. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι ο Τέτανος δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ανεξάρτητα από το επίπεδο ανοσοποίησης του ατόμου (αν έχει κάνει εμβόλιο ή όχι), κάθε επιμολυσμένο τραύμα θα πρέπει να απολυμαίνεται σωστά καθώς και να απομακρύνονται τυχόν νεκρωμένοι ιστοί. Τα μικρά τραύματα τα πλένουμε με σαπούνι και νερό και να βάζουμε αντισηπτικό.

Παθητική ανοσοποίηση με τουλάχιστον 250 i.u. υπεράνοσης αντιτετανικής γ-σφαιρίνης (TIG) χορηγούνται ενδομυϊκά, ανεξάρτητα από την ηλικία του ασθενούς, σε ασθενείς με ρυπαρά και βαθιά τραύματα και ιστορικό μη εμβολιασμού ή άγνωστο ιστορικό ή εμβολιασμό με λιγότερες από 3 δόσεις του εμβολίου.

* Εκτός αν έχουν περάσει περισσότερα από 10 χρόνια από την τελευταία δόση.

** Εκτός αν έχουν περάσει περισσότερα από 5 χρόνια από την τελευταία δόση.

Τραύματα να εκτιμηθούν λάθος ως απλά και ότι δεν χρειάζονται ιατρική φροντίδα

Οξείες λοιμώδεις ασθένειες.

Σοβαρές αντιδράσεις σε προηγούμενη χορήγηση.

Yπερευαισθησία σε οποιοδήποτε συστατικό του εμβολίου.

Αν και σπανίως προκαλείται αναφυλαξία, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπισή της κατά τη διάρκεια του εμβολιασμού. Δεν πρέπει να χορηγείται ενδοδερμικά. Schick δοκιμασίες δεν είναι απαραίτητες πριν τον εμβολιασμό.

Το εμβόλιο δεν πρέπει να χορηγείται ενδοαγγειακά.

Οι έφηβοι και οι ενήλικες που χρειάζονται ανοσοποίηση κατά της διφθερίτιδας/τετάνου πρέπει να λαμβάνουν πάντα εμβόλιο που περιέχει χαμηλή δόση διφθεριτικού αντιγόνου (όχι περισσότερο των 2 Lf).

Επαναληπτική δόση του προσροφημένου εμβολίου διφθερίτιδας και τετάνου (ενηλίκων) που χορηγείται σε λιγότερο διάστημα των 10 χρόνων μπορεί να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις.

Σε άτομα με ανοσοκαταστολή αναμένεται μειωμένη ανοσολογική απάντηση στο εμβόλιο.

Εάν έχει εμφανιστεί σύνδρομο Guillain – Barré ή βραχιόνια νευρίτιδα μετά τη λήψη άλλου εμβολίου που περιείχε τετανική ανατοξίνη, η απόφαση να χορηγηθεί οποιοδήποτε εμβόλιο που περιέχει τετανική ανατοξίνη θα πρέπει να ληφθεί με προσοχή λαμβάνοντας υπόψη τα πιθανά οφέλη και τους πιθανούς κινδύνους, όπως για παράδειγμα το αν έχει ή όχι ολοκληρωθεί το αρχικό σχήμα ανοσοποίησης.

Το εμβόλιο δεν ενδείκνυται σε έγκυες γυναίκες παρόλο που δεν έχουν καταγραφεί αντιδράσεις τερατογένεσης.

Εάν είναι απαραίτητο να εμβολιάσετε μια έγκυο γυναίκα η οποία έχει ένα τραύμα επιρρεπές στο τέτανο, είναι προτιμότερο να χορηγηθεί ένα προσροφημένο εμβόλιο έναντι του τετάνου. Το εμβόλιο δεν πρέπει να χορηγείται κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό.