Ρωτήσαμε Aνθρώπους που Μαζεύουν Άχρηστα Πράγματα: Γιατί;

Πάντα είχα μια πολύ κακή συνήθεια, να κρατάω όλα μου τα παλιά ρούχα ακόμη κι όσα δεν μου χωρούσαν. Μάλλον το έκανα ασυνείδητα επειδή η μητέρα μου, όταν ήμουν μικρή, μου έλεγε να κρατάω τα ρούχα μου για τις καλύτερες περιστάσεις. Στην πορεία γέμισα την ντουλάπα μου με πιτζάμες με καρτούν που είχα πριν την εφηβεία, λεκιασμένα άσπρα μπλουζάκια, φουλάρια που δεν χρειάστηκα ποτέ και τζιν που ήταν ήδη κολλητά πριν από μια δεκαετία. Μερικές φορές τα έχωνα και αλλού στο σπίτι ή τα έχωνα κάτω από το κρεβάτι, ή πίσω από μια κουρτίνα για να μην τα βλέπω.

Μια στο τόσο, όταν κάποιος μου έλεγε πόσο απαίσιο ήταν όλο αυτό, ξεκαθάριζα την ντουλάπα, μάζευα τεράστιους μπόγους ρούχα που δεν χρειαζόμουν πια και τους άφηνα. Δεν μπορούσα να τα δώσω. Μέχρι που όταν μετακόμισα σε άλλη πόλη αναγκάστηκα να τα δώσω σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς. Ένιωσα μεγάλη ανακούφιση. Και λίγο άγχος. Τότε όμως συνειδητοποίησα ότι μπορεί να έχω πρόβλημα παρασυσσώρευσης.

Η παρασυσσώρευση είναι η επίμονη δυσκολία να ξεφορτωθείς πράγματα επειδή νιώθεις την ανάγκη να τα φυλάξεις. Κάποιος που έχει διαταραχή βιώνει δυσφορία στη σκέψη να τα ξεφορτωθεί. Αν και οι άνθρωποι μαζεύουν πράγματα από τις απαρχές της ύπαρξής τους, το φαινόμενο τα τελευταία χρόνια εκτυλίσσεται με διάφορες μορφές – από πανικόβλητους καταναλωτές που αδειάζουν τα χαρτιά υγείας από το σουπερμάρκετ λόγω πανδημίας μεχρι εκείνους που αγοράζουν πιο πολύ γάλα και ψωμί απ’ όσο μπορούν να καταναλώσουν, μέχρι κυβερνήσεις που κατηγορούνται ότι φυλάνε εμβόλια κατά του COVID. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι άνθρωποι που μαζεύουν πράγματα παρακινούνται είτε από τον φόβο και την αγωνία ότι δεν θα έχουν αρκετά όταν γίνει μια στραβή ή από την κλασική νοοτροπία ότι κρατάνε πράγματα για μια άσχημη στιγμή.

«Είναι ένα φαινόμενο όπου το άτομο δυσκολεύεται να αποχωριστεί πράγματα που αντικειμενικά δεν είναι χρήσιμα», λέει στο VICE η ψυχολόγος Devika Kapoor. «Αλλά για το άτομο που τα μαζεύει, έχουν αξία και αυτή η αξία μερικές φορές βασίζεται σε δυνατές πεποιθήσεις για το τι θα συμβεί αν τα πετάξουν». Η Kapoor συμπληρώνει ότι μερικές φορές η απώλεια ενός φίλου ή ο θάνατος ενός αγαπημένου μπορεί να κάνει κάποιον να μαζεύει πράγματα που δεν χρειάζεται καθώς επεξεργάζεται συναισθήματα απώλειας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατηγοριοποιεί την παρασυσσώρευση ως ιατρική διαταραχή, τονίζοντας ότι το θέμα μπορεί να είναι περίπλοκο κάποιες φορές και συχνά συνδέεται με σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας όπως κλινική κατάθλιψη. Επίσης διαφέρει από τη συλλογή, όταν δηλαδή κάποιος μαζεύει πράγματα για να τα οργανώνει, νατα θαυμάζει ή τα επιδεικνύει, ακόμα κι αν δεν είναι προς χρήση.

Σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ινδία όπου είναι σχεδόν υποχρεωτικό κάθε σπίτι να έχει μια νάιλον σακούλα γεμάτη νάιλον σακούλες, η παρασυσσώρευση είναι κοινή τάση. Και σύμφωνα με την Kapoor, υπάρχει βαθύτερος λόγος

«Οι περισσότεροι Ινδοί έχουν της έλλειψης λόγω μακρο-τραυματικών γεγονότων που συνέβησαν στη χώρα, όπως πόλεμοι και ο Διαχωρισμός. Έτσι μετά δεν μπορούν να πετάξουν πράγματα ή να αξιολογήσουν την αξία κάποιοι πράγματος θετικά».

Για την Akshaya Iyer, 27χρονη ραδιοφωνική παραγωγό, η συνήθεια της οικογένειάς της να κρατάει όλα τα καλώδια των ηλεκτρικών την έκαναν να κάνει το ίδιο. Έχει πάνω από 60 καλώδια στο σπίτι της, χαλασμένα, άχρηστα.

«Κάθε ηλεκτρονική συσκευή συνοδεύεται καλώδια αλλά συχνά δεν ξέρουμε πού να τα συνδέσουμε έτσι τα κρατάμε γιατί ποτέ δεν ξέρεις πότε θα τα χρειαστείς. Επίσης κρατάω καλώδια κινητών για καιρό αφότου σταμάτησα να χρησιμοποιώ αυτά τα κινητά».

Η Iyer πιστεύει ότι τα κρατάει επειδή δεν ξέρει τι κάνουν, κι ας μην έχουν άμεση χρήση. «Νομίζω ότι τα μαζεύουμε για καλό και για κακό. Μια μέρα μπορεί να είναι χρήσιμα και δεν θέλουμε να χρειαστεί να πάμε να αγοράσουμε άλλο». Όμως αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Η Iyer τώρα προσπαθεί να ανακυκλώσει κάποια παλιά καλώδια που δεν δουλεύουν αλλά παραδέχεται ότι θα γίνει σταδιακά. «Νιώθω ότι είμαστε συναισθηματικά προσκολλημένοι, έτσι είναι κάτι που πρέπει να γίνει αργά».

Αυτό ισχύει για την Divya Swamy, 30χρονη food marketing executive που μαζεύει καρτελάκια από ψώνια εδώ και δέκα χρόνια. «Ξεκίνησα να κρατάω καρτελάκια από μπλουζάκια από μπάντες που είχαν ωραία λόγκο. Μετά έγινε συνήθεια. Τώρα έχω εκατοντάδες», λέει στο VICE.

Η Swamy θυμάται έναν τσακωμό με τη μαμά της όταν πέταξε κατά λάθος ένα. «Το έβγαλε και το πέταξε. Έκανα τέτοια σκηνή που έψαξε να το βρει στα σκουπίδια. Μετά άρχισε κι εκείνη να τα κρατάει όσο χάλια κι αν ήταν. Όταν έκανα παιδί άρχισε να κρατάει και τα καρτελάκια από τα ρούχα του μωρού αλλά τότε άρχισα να νιώθω ότι παραπήγαινε αυτή η συνήθεια». Επίσης μαζεύει άδεια φακελάκια τσαγιού. «Κράτησα ένα για να θυμάμαι τη μάρκα αλλά τώρα έχω ένα ολόκληρο κουτί».

Η Swamy εικάζει ότι η συνήθειά της έχει να κάνει με το ότι η μαμά της μάζευε νάιλον σακούλες και τάπερ για δεκαετίες, συνηθισμένη πρακτική στην Ινδία.

Για τον 42χρονο Kapil Darbari, τραπεζικό υπάλληλο, η συνήθεια να μαζεύει παλιά γκάτζετ που δεν δουλεύουν πια έχει να κάνει με το ότι μεγάλωσε σε μια χώρα που η πρόσβαση σε αυτά δεν ήταν πάντα εύκολη. «Ήμασταν μια οικογένεια μικρομεσαίων, το να αγοράσουμε walkman ήταν κάτι πολύ ακριβό. Μάζευα λεφτά για να το πάρω. Με τόσο κόπο, δεν θες να το πετάξεις μετά».

Αλλά δεν σταμάτησε στο walkman. Ο Darbari έχει κρατήσει κάθε συσκευή που έχει χρησιμοποιήσει τα τελευταία 20 χρόνια, από MP4 players που αγόρασε στο πρώτο του ταξίδι στην Goa ως έφηβος μέχρι το πρώτο του τηλέφωνο με πορτάκι. «Έχω κρατήσει κάθε γκάτζετ από το 2022. Η γυναίκα μου το σιχαίνεται όλο αυτό γιατί καταλαμβάνουν πολύ χώρο. Αλλά υπάρχουν φορές που έχει αποδειχτεί χρήσιμο, όταν π.χ. θέλω να ακούσω ένα τραγούδι που δεν υπάρχει σε ψηφιακό φορμάτ»

Για κάποιους που μαζεύουν πράγματα, το να κρατάνε κάτι που θεωρούν αξίας συχνά τους καθιστά ανίκανους να αδειάσουν χώρο. Η 25χρονη δημοσιογράφος Aashna Sharma έτσι νιώθει για άδεια σαμπουάν, κοντίσιονερ, μακιγιάζ και κρέμες. «Δεν μπορώ να τα πετάξω, πάντα νομίζω ότι έχουν λίγο ακόμα. Και νομίζω ότι θα ξεχάσω πώς λέγονται και δεν θα μπορώ να τα παραγγείλω ξανά. Τα φυλάω σε ένα συρτάρι κάτω από το κρεβάτι μου. Μια μέρα όμως έσπασε από το βάρος. Για μένα το να πετάξω πράγματα είναι ένας εφιάλτης, μια σκιά στην κάθε μου μέρα. Τελευταία όμως έχω βελτιωθεί, κλείνω τα μάτια και πετάω πράγματα».

Για την 29χρονη Upasana, που δουλεύει στο marketing, το OCD της την κάνει να μαζεύει τάπερ και σακούλες ηλεκτρικής σκούπας από τα 12. Όταν άλλαξε χώρα για σπουδές προσπάθησε να τα πάρει μαζί της. «Είχα τόσα έξτρα πράγματα όμως που είπαν ότι έπρεπε να πληρώσω 465 δολάρια». Αυτό της άνοιξε τα μάτια. «Κρατάω ένα σωρό πράγματα επειδή κουβαλάνε αναμνήσεις».

Για κάποιους οι αναμνήσεις σε φαινομενικά άχρηστα αντικείμενα αποτελούν παρηγοριά και ασφάλεια. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι έτσι γλιτώνουν τη Γη από σκουπίδια. Αυτό συμβαίνει με τον 26χρονο μηχανικό Edwin Wilson, που δυσκολεύεται να πετάξει τελειωμένες μπαταρίες.

«Έχουμε ένα σωρό γκατζετάκια στο σπίτι που παίρνουν ηλεκτρικές μπαταρίες αλλά όταν τελειώνουν δεν θέλουμε να τις πετάμε γιατί περιέχουν χημικά που δεν είναι καλά για το περιβάλλον», λέει στο VICE. Έτσι έχει κρατήσει εκατοντάδες παλιές μπαταρίες σε ένα τάπερ. «Μερικές φορές προσπαθούμε να τις χρησιμοποιήσούμε όταν χρειαζόμαστε απελπισμένα μπαταρίες, και όταν κάποια ψιλοδουλεύει, συνειδητοποιούμε ότι ίσως να μην είναι τελείως άχρηστες».

Ο Wilson επισημαίνει ότι αυτή η συνήθεια μπορεί να είναι jugaad, μια ευέλικτη προσέγγιση στη λύση προβλημάτων που χρησιμοποιεί τους περιορισμένους πόρους με καινοτόμο τρόπο. «Ως Ινδοί μαθαίνουμε να μαζεύουμε από μικρή ηλικία και νομίζω αυτό μας κάνει να κρατάμε τόσα».