Να σώσουμε και τα ηλιοτρόπια εκτός από τον Bαν Γκογκ

Ο συμβολικός βανδαλισμός του πίνακα με τα «Ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου προκάλεσε περισσότερη οργή απ’ όλα τα εγκλήματα που συντελούνται καθημερινά εναντίον του περιβάλλοντος. Αξίζει να αναρωτηθούμε πόσα φυσικά τοπία που ενέπνευσαν κορυφαίους ζωγράφους θα καταστραφούν πριν από τους πίνακές τους.

«Γιατί η διαμαρτυρία με τα “Ηλιοτρόπια” του Βαν Γκογκ προκάλεσε τόσο υστερικές αντιδράσεις;» αναρωτιόταν προ ημερών ο συντάκτης του περιοδικού «Forbes», Ντάνι ντι Πλασίντο. Ο ίδιος θυμόταν ότι λίγες εβδομάδες νωρίτερα η διεθνής κοινή γνώμη αντέδρασε μάλλον στωικά όταν ένας συλλέκτης ανακοίνωσε ότι έκαψε έναν πίνακα της Φρίντα Κάλο προκειμένου να κερδοσκοπήσει στην αγορά των NFTs – τη νέα φούσκα του ευρύτερου οικοσυστήματος της τεχνολογίας blockchain και των κρυπτονομισμάτων που επεκτείνεται στην αγορά τέχνης.

Γιατί όμως μια πράξη βανδαλισμού που μόνο στόχο είχε τον προσωπικό πλουτισμό πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, ενώ η διαμαρτυρία δυο ακτιβιστριών (οι οποίες γνώριζαν ότι ο πίνακας είναι απόλυτα προστατευμένος πίσω από ειδικό τζάμι) οδήγησε σε πρωτοφανή φαινόμενα διαδικτυακού λιθοβολισμού;

Προφανώς η δράση με τα «Ηλιοτρόπια» είναι προβληματική σε πολλά επίπεδα και αρκετές περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστήριξαν ότι προκάλεσε σημαντική επικοινωνιακή ζημιά στους σκοπούς τους. Οπως εξηγούσε όμως ο βετεράνος συντάκτης περιβαλλοντικών θεμάτων του «Guardian», Τζορτζ Μόνμπιο, θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί η κοινή γνώμη «δεν τρομοκρατείται εξίσου με την επερχόμενη ολοκληρωτική καταστροφή του πλανήτη, την οποία οι δύο ακτιβίστριες θέλουν να αποτρέψουν». «Ποιος είναι ο πραγματικός εγκληματίας, αυτός που επιχειρεί να σταματήσει τον βανδαλισμό του πλανήτη ή αυτοί που τον διευκολύνουν;» αναρωτιόταν ο ίδιος αναφερόμενος στα μέλη της βρετανικής κυβέρνησης που καταστρέφουν το περιβάλλον ενώ χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για μια δράση ακτιβιστών. Εν τέλει δικαιούμαστε να ανησυχούμε για τα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ εάν δεν μας ενδιαφέρουν τα αληθινά ηλιοτρόπια που ενέπνευσαν το έργο του;

Αφήνοντας αυτό το ερώτημα ως τροφή για σκέψη σκεφτήκαμε να παρουσιάσουμε μερικά διάσημα τοπία του πλανήτη που ενέπνευσαν κορυφαίους ζωγράφους των τελευταίων αιώνων και έχουν καταστραφεί ή θα εξαφανιστούν σύντομα λόγω της κλιματικής κρίσης.

Η θρυλικότερη (και πιο προπαγανδιστική) απεικόνιση του Ναπολέοντα Βοναπάρτη από τον Ζακ-Λουί Νταβίντ καταγράφει το πέρασμα των γαλλικών δυνάμεων από τις Αλπεις το 1800, που στόχο είχε να αιφνιδιάσει τους Αυστριακούς. Οι παγετώνες που αντιμετώπισε ο στρατός του Ναπολέοντα σήμερα λιώνουν με τρομακτικούς ρυθμούς αποκαλύπτοντας πτώματα περιηγητών από προηγούμενες δεκαετίες. Μια μέρα ίσως βρουν και τα κόκαλα στρατιωτών του Βοναπάρτη.

Ονειρο κυριακάτικου απογεύματος στο πάρκο της Αλαμέντα

Η Πόλη του Μεξικού, που αποτέλεσε τον καμβά του Ντιέγκο Ριβέρα και της Φρίντα Κάλο, κινδυνεύει με καθίζηση σε αρκετές περιοχές της, καθώς η εξάντληση των υπόγειων υδάτινων αποθεμάτων και οι ολοένα και βαθύτερες γεωτρήσεις καταστρέφουν τον πυθμένα της λίμνης πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η πόλη.

Το Κι Γουέστ, το διασημότερο νησί στο αρχιπέλαγος της Φλόριντα, είναι περισσότερο γνωστό για το σπίτι του Ερνεστ Χέμινγουεϊ το οποίο κινδύνευσε να καταστραφεί από το πρόσφατο πέρασμα του τυφώνα Ιαν. Εδώ όμως έζησε και δημιούργησε και ο Γουίνσλοου Χόμερ, ίσως ο σημαντικότερος Αμερικανός ζωγράφος του 19ου αιώνα. Σήμερα ολόκληρη η περιοχή που αποτύπωσε στα έργα του πλήττεται όλο και συχνότερα από ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ η στάθμη της θάλασσας απειλεί να καταπιεί ολόκληρες περιοχές.

Αρκετές από τις περιοχές της Γαλλικής Πολυνησίας που μάγευσαν τον Πολ Γκογκέν θα εξαφανιστούν κυριολεκτικά από προσώπου γης μέχρι το τέλος του αιώνα, ακόμη και αν η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη δεν ξεπεράσει τους 2 βαθμούς Κελσίου. Παράλληλα οι κοραλλιογενείς ύφαλοι στην περιοχή καταστρέφονται με τρομακτικούς ρυθμούς χρόνο με τον χρόνο.

Η περίπτωση των ηλιοτροπίων περιλαμβάνει τελικά μια φαινομενική αντίφαση καθώς τα πραγματικά φυτά που ενέπνευσαν τον Βίνσεντ βαν Γκογκ όχι μόνο κινδυνεύουν λιγότερο σε σχέση με άλλα είδη της χλωρίδας, αλλά λόγω της αντοχής τους στην ξηρασία αναμένεται να αντικαταστήσουν άλλα φυτά στην παραγωγή ελαίων. Παρά την ομορφιά τους δηλαδή αποτελούν μάλλον τις «κατσαρίδες» του φυτικού βασιλείου που επιβιώνουν στις χειρότερες συνθήκες.

Εάν όμως ούτε τα πραγματικά ηλιοτρόπια, ούτε αυτά του Βαν Γκογκ βρίσκονται σε κίνδυνο, μήπως μπορούμε να ασχοληθούμε λίγο πιο σοβαρά με τον υπόλοιπο πλανήτη που καταστρέφεται μπροστά στα μάτια μας;