Μια, δύο, πολλές Ομάδες Αλήθειας
Written by v.psychogios on 04/09/2025
Από το
efsyn.gr / INFOWAR / Άρης Χατζηστεφάνου / Dreamstime.comΤα τελευταία χρόνια ξεπηδούν σε αυταρχικά καθεστώτα ομάδες υποτιθέμενων ελεγκτών γεγονότων (fact checkers) που λειτουργούν σαν μηχανισμοί κυβερνητικής προπαγάνδας. Η Ελλάδα, με την Ομάδα Αλήθειας, βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της τάσης μαζί με χώρες όπως το Πακιστάν και η Τουρκία.
Οι κάτοικοι του Μανχάταν παρακολουθούσαν με απορία τον ουρανό όταν το 2016 αεροπλάνα άρχισαν να γράφουν στον ουρανό μηνύματα με καπνό, χρησιμοποιώντας τη λεγόμενη τεχνική του skywriting. Σε ένα από αυτά εμφανιζόταν η ηλεκτρονική διεύθυνση FactCheckArmenia.com ακολουθούμενη από το μήνυμα «101 years of Geno-lie» («101 χρόνια γενο-ψέμα»). Οι δημιουργοί τους αμφισβητούσαν τη γενοκτονία των Αρμενίων που είχε ξεκινήσει το 1915 και προωθούσαν τη σελίδα μιας τουρκικής ομάδας «ελεγκτών γεγονότων». Τα σήματα καπνού δηλαδή ήταν ταυτόχρονα fake news και «fact checking».
To FactCheckArmenia.com είναι μια από τις πολλές ιστοσελίδες που υποτίθεται πραγματοποιούν έλεγχο γεγονότων, ενώ στην πραγματικότητα προωθούν τις θέσεις του τουρκικού κράτους και της κυβέρνησης Ερντογάν. Και το βασίλειό τους δεν είναι βέβαια ο ουρανός του Μανχάταν, αλλά το διαδίκτυο.
Ενα άλλο ψεύτικο site ελεγκτών, το FactCheckingTurkey.com, ειδικεύεται στο να «διαψεύδει» αρνητικά δημοσιεύματα ξένων Μέσων όπως το BBC και οι New York Times και να στοχοποιεί ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία. Σχεδόν όλες οι σχετικές ιστοσελίδες, τις οποίες προωθούν μαζικά κυβερνητικοί αξιωματούχοι και οι τουρκικές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο, δεν καταβάλλουν και πολύ σκληρές προσπάθειες για να κρύψουν τους δεσμούς τους με το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν.
Η Τουρκία βέβαια δεν είναι η μόνη χώρα που στήνει ψεύτικες ομάδες από fact checkers. To 2018, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία του Πακιστάν ο Ιμράν Χαν, δημιούργησε στο Twitter το λογαριασμό @FakeNews_Buster με πρόσχημα την «αντιμετώπιση παραποιημένων και αρνητικών» ειδήσεων. Υπό την εποπτεία του υπουργείου Πληροφοριών και Ραδιοτηλεόρασης, ο λογαριασμός μετατράπηκε σε μια μηχανή δολοφονίας χαρακτήρων στοχεύοντας κυρίως δημοσιογράφους που ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση.
Το @FakeNews_Buster έπαιρνε μια «οθονιά» από το επίμαχο άρθρο και τοποθετούσε επάνω της μια μεγάλη κόκκινη σφραγίδα με τις λέξεις Fake News, συχνά χωρίς καμία περαιτέρω διευκρίνιση. Ηταν το σύνθημα που περίμεναν δεκάδες τρολ αλλά και στελέχη του κυβερνώντος κόμματος για να ξεκινήσουν τις λυσσώδεις επιθέσεις τους εναντίον των «εχθρών της πατρίδας». «Δεν έχω γνωρίσει ποτέ στην καριέρα μου τόσο σκληρές επιθέσεις από τρολ και ψηφιακό μπούλινγκ», έλεγε στην ερευνητική ιστοσελίδα «. Code» η δημοσιογράφος Μπανζίρ Σαχ που είχε τολμήσει να αμφισβητήσει την κυβερνητική πολιτική την περίοδο της πανδημίας.
Εναν χρόνο αργότερα, το παράδειγμα του Πακιστάν ακολούθησε και το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Ινδίας με τον λογαριασμό @PIBFactCheck. Οι ομάδες ελεγκτών των δυο χωρών μάλιστα βρίσκονταν σε ανοιχτό πόλεμο κάθε φορά που θερμαινόταν το κλίμα γύρω από τη διαμφισβητούμενη περιοχή του Κασμίρ.
Σε όλες αυτές τις χώρες τα συγκεκριμένα δίκτυα στελεχώνονται από παιδιά του «κομματικού σωλήνα» τα οποία επιστρέφοντας από τις σπουδές τους στο εξωτερικό φορούν άλλοτε το κοστούμι συμβούλων σε υπουργεία και γραμματείες κι άλλοτε βάζουν το καπέλο του τρολ για να πραγματοποιήσουν δολοφονίες χαρακτήρων. Οι κάτοχοι των λογαριασμών και των sites στο Πακιστάν, εξηγούσαν οι συντάκτες του «. Code», «είναι συνήθως νέοι, πτυχιούχοι και οι περισσότεροι έχουν μόλις επιστρέψει από το εξωτερικό». Το άλλο κοινό χαρακτηριστικό τους βέβαια είναι ότι εργάζονται για λογαριασμό καθεστώτων σε χώρες που κατρακυλούν εδώ και χρόνια στη διεθνή κατάταξη των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου.
Η τελευταία προσθήκη στη λίστα των κρατικών ή «παρακρατικών» ομάδων αλήθειας είναι το ρωσικό Παγκόσμιο Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (GFCN), το οποίο διόλου τυχαία επέλεξε το όνομά του ώστε να το συγχέουν με το Διεθνές Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (IFCN), το οποίο αποτελεί την παγκόσμια ομπρέλα των γνωστότερων ομάδων από fact checkers στον κόσμο. Το GFCN ιδρύθηκε το 2024, αλλά απέκτησε ιστοσελίδα μόλις τον Απρίλιο του 2025. Αν και δηλώνει ανεξάρτητο από κάθε κρατική παρέμβαση οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα το χαρακτηρίζουν σαν έναν «φορέα προπαγάνδας που ιδρύθηκε και διευθύνεται από ιδρύματα που συνδέονται με το Κρεμλίνο, όπως η οργάνωση Dialog Russia (που βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ) το New Media School –ένα ομοσπονδιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης για τα Ρωσικά ΜΜΕ– και το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS». Το γεγονός μάλιστα ότι στο πρώτο του συνέδριο ήταν κεντρική ομιλήτρια η εκπρόσωπος Τύπου του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, βοήθησε την εικόνα της ανεξαρτησίας του όσο είχε βοηθήσει και η παρουσία του Αδωνη Γεωργιάδη στην τελευταία εκδήλωση της Ομάδας Αλήθειας.
Περιδιαβαίνοντας βέβαια κανείς στις σελίδες του GFCN, θα διαπιστώσει πόσο πιο «σοβαρή» δουλειά προπαγάνδας κάνει η νέα ρωσική ομάδα σε σχέση με τη χυδαία ελληνική εκδοχή της και τους μισθοδοτούμενους της εταιρείας Blue Skies που την περιστοιχίζουν.
Η τάση αυταρχικών καθεστώτων, με προβληματική ιστορία στην ελευθερία του Τύπου, να δημιουργούν κρατικές ή ημικρατικές υπηρεσίες ελέγχου γεγονότων χτύπησε και την Αρμενία όπου από πέρυσι λειτουργεί η σελίδα fact-check.am αλλά και την Ουγγαρία με το Ιδρυμα για Διαφάνεια στη Δημοσιογραφία που απηχεί τις θέσεις της Ρωσίας.
Προφανώς τίποτα από όλα αυτά δεν σημαίνει ότι αντίστοιχες ομάδες από fact checkers στη Δύση δεν πραγματοποιούν αντίστοιχες εκστρατείες προπαγάνδας – ακόμα και αν το κάνουν με περισσότερες διαμεσολαβήσεις και μια καλύτερα στημένη βιτρίνα αντικειμενικότητας. Οι ομοιότητες όμως της ελληνικής Ομάδας Αλήθειας με αντίστοιχες πρωτοβουλίες στο Πακιστάν, την Τουρκία και τη Ρωσία δείχνει αν μη τι άλλο μια διαφορά κλάσης.