Η εποχή της συνεχούς ηχητικής υπερδιέγερσης
Written by v.psychogios on 11/11/2025
Από το f/b
Φίλοι Τρίτου Προγράμματος • Maestro
Στην εποχή της συνεχούς ηχητικής υπερδιέγερσης, όπου κάθε κενό σπεύδεται να γεμίσει με μουσική, ομιλία, ειδοποιήσεις και φασαρία, η σιωπή συχνά αντιμετωπίζεται ως αμηχανία ή έλλειψη.
Ωστόσο, στις επιστήμες της ψυχικής υγείας και της μουσικοθεραπείας, η σιωπή δεν είναι απουσία. Είναι παρουσία ένα ενεργό, ουσιαστικό και βαθιά θεραπευτικό στοιχείο. Η σιωπή δημιουργεί έναν ψυχικό χώρο που επιτρέπει στο άτομο να συναντήσει τον εσωτερικό του κόσμο. Δεν επιβάλλεται, δεν ζητάει, δεν επεμβαίνει. Απλώς υπάρχει και μέσα σε αυτή την ύπαρξη, γεννάται μια μοναδική δυνατότητα επαφής με το συναίσθημα, τη μνήμη και το σώμα. Είναι το σημείο όπου σταματά η “άμυνα του θορύβου” και αρχίζει η πραγματική συνάντηση με τον εαυτό. Στη μουσικοθεραπεία, η σιωπή λειτουργεί ως οργανικό κομμάτι της διαδικασίας, όπως μια παύση μέσα στη μουσική φράση. Δεν διακόπτει, ολοκληρώνει. Είναι ο χρόνος που ο εγκέφαλος χρειάζεται για να επεξεργαστεί, να απορροφήσει, να ανασυνθέσει.
Για τον θεραπευόμενο, συχνά η στιγμή της σιωπής είναι εκείνη που τα συναισθήματα κατακάθονται στην επιφάνεια, με τρόπο που ο ήχος δεν θα μπορούσε να επιτρέψει. Στην ψυχοθεραπευτική πρακτική, η “θεραπευτική σιωπή” δεν είναι κενό, αλλά ενεργός συνύπαρξη. Είναι η στιγμή κατά την οποία ο θεραπευτής προσφέρει χώρο, αντί για λύσεις, παρουσία, αντί για καθοδήγηση, εμπιστοσύνη, αντί για βιασύνη. Μέσα σε αυτή τη σιωπή, ο θεραπευόμενος δεν “αφήνεται μόνος”, αλλά μαθαίνει να συνυπάρχει με τον εαυτό του χωρίς να κρύβεται πίσω από λέξεις ή ήχους.
Η σιωπή γίνεται καθρέφτης και η αντανάκλαση συχνά αποκαλυπτική. Νευροβιολογικά, η σιωπή δεν ισοδυναμεί με αδράνεια. Αντιθέτως, ενεργοποιεί το ενδογενές δίκτυο ηρεμίας και αυτοπαρατήρησης, επιτρέποντας στο νευρικό σύστημα να μεταβεί από την ένταση στη ρύθμιση. Είναι μια “νευρολογική ανάσα”.
Ο εγκέφαλος καθαρίζει τον θόρυβο, επεξεργάζεται, και αποκαθιστά ισορροπία. Σε μια εποχή που η συνεχιζόμενη διέγερση έχει γίνει σχεδόν παθολογική κανονικότητα, η σιωπή λειτουργεί σαν μορφή εσωτερικής αποκατάστασης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλές πνευματικές, παραδοσιακές και ιατρικές πρακτικές, η σιωπή ήταν πάντα βασικό στοιχείο ίασης. Είναι το “ενδιάμεσο” σημείο, εκεί όπου καταλαγιάζει ο θόρυβος του έξω κόσμου και αρχίζει να ακούγεται ο μέσα κόσμος. Και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που η σιωπή μπορεί να προκαλέσει δυσφορία. Μας επαναφέρει στο σημείο όπου το βλέμμα στρέφεται προς τα μέσα, χωρίς περισπασμούς.
Στην ουσία, η σιωπή δεν είναι παύση από τη ζωή· είναι επιστροφή σε αυτήν. Υπενθυμίζει ότι το θεραπευτικό στοιχείο δεν βρίσκεται μόνο στην πράξη, αλλά και στην ικανότητα να υπάρχουμε χωρίς να γεμίζουμε κάθε δευτερόλεπτο με ήχους, λέξεις ή διεγέρσεις. Είναι μια πρόσκληση στην εσωτερική ακρόαση, στο σπάνιο, συχνά ξεχασμένο, και βαθιά ανθρώπινο δικαίωμα να ησυχάσουμε.
Μερικές παραπομπές
Krause, A. E., North, A. C., & Hewitt, L. Y. (2020). Music listening in everyday life: Devices, selection strategies, and situational influences. Psychology of Music.
Περιγράφει τον ρυθμιστικό ρόλο της σιωπής στην επεξεργασία ερεθισμάτων.
Kraus, N., & White-Schwoch, T. (2017). Neural processing of sound and hearing in the brain. Annual Review of Neuroscience.
Αναφορά σε νευρωνική αποφόρτιση μετά από περίοδο σιωπής.
Zatorre, R. J. (2018). Sound, silence, and the brain. Trends in Cognitive Sciences.
Πώς η σιωπή ενεργοποιεί default-mode network και εσωτερική επεξεργασία.
Tang, Y.-Y., Hölzel, B., & Posner, M. I. (2015). The neuroscience of mindfulness meditation. Nature Reviews Neuroscience.
Αποδεικνύει ότι τα διαλείμματα σιωπής μειώνουν stress biomarkers.
Creswell, J. D. (2017). Mindfulness Interventions. Annual Review of Psychology.
Για σιωπηλές πρακτικές σε θεραπευτικά πρωτόκολλα.
Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score.
Περιγράφει πώς σιωπηλοί θεραπευτικοί χώροι βοηθούν στη ρύθμιση τραυματικών αντιδράσεων.
Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory. Norton.
Ρόλος σιωπής στην ενεργοποίηση του ventral vagal system (ηρεμία / αυτορρύθμιση).
Hayes, S. C., et al. (2011). Acceptance and Commitment Therapy.
Χρήση παύσης και σιωπής σαν εργαλεία συνειδητότητας.
Rogers, C. (1961). On Becoming a Person.
Θεμελιώνει θεραπευτική “σιωπηλή παρουσία” ως βασικό παράγοντα.
Ben-Simon, E., & Walker, M. P. (2018). Sleep, memory, and emotional brain function. Annual Review of Psychology.
Η σιωπή αυξάνει slow-wave brain patterns — “brain repair mode”.
Hermes, D. et al. (2019). Neural correlates of auditory attention. Journal of Neuroscience.
Η σιωπή ως reset στον auditory cortex.
Wigram, T., Pedersen, I. N., & Bonde, L. O. (2002). A Comprehensive Guide to Music Therapy.
Σιωπή = δεδομένα, ανάσα, γηπέδο για συναισθηματική ανάδυση.