Επαμεινώνδας Παπαδόπουλος 1922-2022 100 χρόνια από την γέννησή του. Σήμερα 17 χρόνια από τον θάνατό του

Το καλλιτεχνικό του όνομα ήταν «Nonda» αφού το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στην Γαλλία. Ο σπουδαίος κριτικός τέχνης J.P. Crespelle δίπλα από το «Nonda» συμπλήρωνε την φράση «le grec volcanique» που θα πει ο «ηφαιστειώδης Έλληνας». Σε εμάς είναι περισσότερο γνωστός ως Επαμεινώνδας Παπαδόπουλος, ο εικαστικός που είχε γοητευτεί από το Παρίσι, δίνοντας στα έργα του τη θέση που πάντα αξίζει, σ’ αυτήν την πόλη. Την πιο κεντρική.

Ο Επαμεινώνδας Παπαδόπουλος γεννήθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1922. Ο πατέρας του τον ήθελε διάδοχο στην τέχνη της μοδιστρικής, όμως αυτός είχε άλλα σχέδια. Το 1947 άφησε πίσω του την Ελλάδα για να σπουδάσει στην Ecole des Beaux Arts στο Παρίσι με υποτροφία μάλιστα του Γαλλικού Ινστιτούτου. Το πρωί σπούδαζε και τα βράδια έπλενε λεωφορεία για να καλύψει τα καθημερινά του έξοδα ενώ δούλευε και ως ράφτης, μια τέχνη που παρά την άρνηση του κατάφερε να μάθει.

Χαρακτηριστικό του πάθος του για την ζωγραφική ήταν όταν κάποια στιγμή στην αρχή της καριέρας του είχε φτάσει στο σημείο να ξυρίσει το κεφάλι του για να αποφύγει τους πειρασμούς και να επικεντρωθεί στη δουλειά του. Το στίγμα του κατάφερε να το αφήσει στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 άφησε και μολονότι ζωγράφιζε σταθερά το Παρίσι, το αποτύπωμα στα έργα του ήταν βαθιά Ελληνικό. Στην περιοχή Πιγκάλ και στη Μονμάρτρη του Παρισιού παρατηρούσε και ταυτόχρονα αποτύπωνε τις Παριζιάνες αλλά και τους θλιμμένους μουσικούς του δρόμου, θύματα της μεταπολεμικής φτώχειας.

Παπαδόπουλος Επαμεινώνδας-Reclining nude, 1949

Ταυτόχρονα ζωγράφισε στην αγορά Les Halles, κυριολεκτικά πάνω στους πάγκους με τα ψάρια, τα κρέατα και τα φρούτα ενώ τα έργα του κατάφερνε πάντα να τα παρουσίαζε μαζί με την αφρόκρεμα των καλλιτεχνών όπως ο Μπρακ και ο Σαγκάλ στην γκαλερί Cherpantier. Το 1956 , με την ενθάρρυνση του χαράκτη Δημήτρη Γαλάνη και του ποιητή Francis Carco, ο Παπαδόπουλος κέρδισε την αναγνώριση στη φημισμένη Ecole de Paris μεταξύ των κορυφαίων του 20ου αιώνα. Έπειτα από σχετική άδεια μάλιστα παρουσίασε στο κοινό -σε μια υπαίθρια έκθεση κάτω από την αρχαιότερη γέφυρα της πόλης, την Pont Neuf- το περίφημο άλογο της Τροίας μέσα στο οποίο ζούσε όσο καιρό διαρκούσε η έκθεση. Ο Παπαδόπουλος μέσα από αυτές τις εκθέσεις που διοργάνωνε κατάφερε να επανεντάξει τη τέχνη στο δημόσιο χώρο. Αυτό δηλαδή που σήμερα θεωρείται κλίσε, τότε ήταν μέγα πρωτοποριακό και ξεκίνησε από τον Nonda.

Το 1952 η Ελλάδα θα «καλέσει» τον Παπαδόπουλο πίσω με σκοπό να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Εκείνος εκμεταλλεύτηκε αμέσως την ευκαιρία της σύντομης επιστροφής του, παρουσιάζοντας πίνακές στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός. Οι πίνακες απεικόνιζαν τολμηρά, ερωτικά γυμνά και ήταν αφιερωμένα στην απαλλαγμένη από τις συμβάσεις της εποχής Παριζιάνα, την όμορφη γυναίκα της γαλλικής πρωτεύουσας.

Η συντηρητική τότε Αθήνα δεν μπορούσε να δεχτεί αυτήν τη μορφή τέχνης, χαρακτηρίζοντας τους πίνακες τους σκανδαλώδεις. Προς τιμή τους, τόσο ο Στρατής Μυριβήλης όσο και ο Τάκης Δόξας υπερασπίστηκαν σε έντυπα της εποχής το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση. Ο καλλιτέχνης όμως είχε μια καλύτερη απάντηση και κάπως έτσι είχε πάρει φύλλα συκιάς από τα δέντρα και τα καρφίτσωσε στα επίμαχα σημεία των έργων του.

O Παπαδόπουλος έλαβε μέρος σε όλες τις ιστορικές εκθέσεις του Grand Palais, μαζί με τους Πικάσο, Μπράκ, Μιρό, Λεζέ, Σαγκάλ και πολλούς άλλους. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 πρωτοτύπησε χρησιμοποιώντας αίμα από τις σπλήνες αγελάδων αλλά και το κάρβουνο. Από αυτήν την περίοδο, που ονομάστηκε «περίοδος της σπλήνας» προέρχεται η εξπρεσιονιστική σειρά της δεκαετίας του 70. H έμπνευσή του προερχόταν πάντα από τη γυναικεία φιγούρα (πορτρέτα, γυμνά, ερωτικά συμπλέγματα) ενώ κάποιες φορές παρουσιάζεται με σύμβολα, όπως άλογα ή ταύρους που της δίνουν δύναμη.

Το 1981, παντρεμένος μια μια Αμερικανίδα και με δύο παιδιά, αποφασίζει να γυρίσει στην Αθήνα. Στην Αγία Παρασκευή, στο πατρικό του σπίτι, δούλευε πάνω σε μια σειρά από μεγάλα και αφαιρετικά γλυπτά ανθρώπινων μορφών τα οποία είχαν φτιαχτεί από τσιμέντο. Πέντε χρόνια αργότερα τα γλυπτά παρουσιάστηκαν στο πάρκο της πλατείας Δεξαμενής στο Κολωνάκι.

Φτάνοντας στο τέλος της έκθεσης, ο Παπαδόπουλος θα πέσει σε κωματώδη κατάσταση λόγω ενός σοβαρού καρδιακού επεισοδίου με αποτέλεσμα την άμεση μεταφορά του στην Αμερική για σημαντικές χειρουργικές επεμβάσεις. Τα γλυπτά του μεταφέρθηκαν σε μια αποθήκη του δήμου με τα περισσότερα να έχουν χαθεί. Μάλιστα ο ίδιος κατάφερε να εντοπίσει μόνο δυο απ’ αυτά σε σκουπιδότοπο. Αυτή η αδιαφορία του κράτους, πλήγωσε βαθιά τον καλλιτέχνη οξύνοντας κι’ άλλο τις ψυχικές επιπτώσεις των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε. Πέθανε στις 30 Οκτωβρίου του 2005 από Αλτσχάιμερ, αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο έργο.