Δεν υπάρχουν επικίνδυνα παιδιά, αλλά παιδιά που κινδυνεύουν

Στις γνώριμες ράγες έντασης της καταστολής και αυστηροποίησης των ποινών κινήθηκαν οι τελευταίες κυβερνητικές εξαγγελίες για την αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας, χωρίς να αποκλείουμε την κατάθεση ακόμη πιο αντιδραστικών μέτρων:

Με τις απειλούμενες ποινές φυλάκισης 1-5 ετών στους γονείς για παραμέληση εποπτείας ανηλίκων, τις εξοντωτικές χρηματικές ποινές 5.000-10.000 ευρώ, προωθείται η αποθέωση της ατομικής – οικογενειακής ευθύνης, ως συνέχεια της συστηματικής προπαγάνδας κυβερνήσεων και ΜΜΕ ότι για όλα φταίει η οικογένεια. Με τέτοιου είδους μέτρα, δεν αποκλείεται να δούμε ακόμα και γονείς να καταγγέλλουν τα παιδιά τους για να γλιτώσουν τη φυλακή και την οικονομική καταστροφή.

Το μόνο δήθεν «προληπτικό» μέτρο που παρουσιάστηκε ήταν το Safe Youth Button, μια εφαρμογή στα κινητά ανάλογη με το panic button που ισχύει για τις γυναίκες που κινδυνεύουν, και είδαμε τα… αποτελέσματά του.

Η μείωση του ηλικιακού ορίου φυλάκισης από τα 15 στα 14 έτη προς το παρόν δεν προκρίνεται. Εχει όμως ανοίξει η συζήτηση, όπως και για να κατέβει η ηλικία που τα παιδιά θα έχουν ποινική ευθύνη από τα 12 στα 10 χρόνια. Πρόσφατα, δικαστήριο καταδίκασε τέσσερα 8χρονα προσφυγόπουλα για εμπρησμό από αμέλεια (να ζεσταθούν ήθελαν), απόφαση που προφανώς αναιρέθηκε από τον Αρειο Πάγο. Μήπως οδεύουμε στην κατάργηση του Ποινικού Δικαίου Ανηλίκων και την εξομοίωση της ποινικής ευθύνης και μεταχείρισής τους με αυτή των ενηλίκων;

Τον Φλεβάρη, με τη γενικότερη αντιδραστική τροποποίηση των Ποινικών Κωδίκων, διευρύνθηκε σημαντικά ο αριθμός των εγκλημάτων για τα οποία ένας ανήλικος άνω των 15 ετών μπορεί να μπει στη φυλακή, αντί να του επιβληθούν αναμορφωτικά μέτρα, έγινε δηλαδή πιο αυστηρή η ποινική αντιμετώπιση των ανηλίκων παραβατών.

Στην ίδια τροποποίηση αυξήθηκε το ανώτατο όριο παραμονής σε φυλακή ανηλίκων από 8 σε 10 χρόνια, ενώ μειώθηκε από τα 25 στα 21 έτη η ηλικία που θα πρέπει να ήταν ο ανήλικος όταν τέλεσε την παράνομη πράξη, ώστε να εκτίσει την ποινή του σε φυλακή ανηλίκων και όχι ενηλίκων. Επομένως νεαροί ενήλικες θα στέλνονται κατευθείαν για «μετεκπαίδευση» στο έγκλημα στα «ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα εγκληματικότητας», στις φυλακές ενηλίκων.

Η ζωή έχει αποδείξει ότι με την αυστηροποίηση των ποινών δεν αντιμετωπίζεται ένα πρόβλημα με βαθιές κοινωνικές ρίζες και αιτίες. Αντίθετα, σύμφωνα με τους ειδικούς, επιδεινώνεται, αφού ο εγκλεισμός εντείνει τον στιγματισμό, εξοικειώνει τον ανήλικο με το έγκλημα. Τρανό παράδειγμα είναι οι ΗΠΑ, που επενδύουν σταθερά στον ποινικό αυταρχισμό, στην καταστολή, που στις περισσότερες πολιτείες ισχύει η θανατική ποινή, κι όμως παραμένουν στην κορυφή όσον αφορά την εγκληματικότητα.

Το δόγμα της ολοένα και περισσότερης αυστηροποίησης των ποινών και του ευκολότερου εγκλεισμού στη φυλακή συνδέεται και με την ίδρυση ιδιωτικών φυλακών, που δεν είναι ένα μακρινό σενάριο, αφού ήδη βρίσκεται στα σκαριά η δημιουργία φυλακών στον Ασπρόπυργο, με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ, όπου θα μετεγκατασταθούν οι φυλακές Κορυδαλλού, με 4 κορυφαίους κατασκευαστικούς ομίλους σε ρόλο «ποινικών επενδυτών».

Μέσα από το σφυροκόπημα κυβερνητικών μέτρων, δηλώσεων, την υπερπροβολή του προβλήματος με στρεβλό και αποπροσανατολιστικό τρόπο επιδιώκουν να διαμορφώσουν τις συνειδήσεις ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων σε αντιδραστική κατεύθυνση, να τρομοκρατήσουν, να περάσουν τη γραμμή ότι ο λαός κινδυνεύει από τη νεολαία.

α) «Η σημερινή νεολαία είναι “χαλασμένη” και επικίνδυνη». Τους βολεύει, γιατί έτσι θέλουν να κάνουν τη νεολαία. Δεν υπάρχουν επικίνδυνα παιδιά, αλλά παιδιά που κινδυνεύουν είτε να πέσουν θύματα είτε να γίνουν θύτες.

Αποσιωπούν ή υποβαθμίζουν τα θετικά πρότυπα στάσης ζωής της νεολαίας, όπως οι κινητοποιήσεις τους π.χ. για το έγκλημα των Τεμπών, για την ιδιωτικοποίηση των ΑΕΙ, τη διεκδίκηση ενός σχολείου που θα μορφώνει και δεν θα εξοντώνει ή τη συγκλονιστική παρουσία και συμβολή τους στο πρόσφατο, όπως και στα προηγούμενα, Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή».

Στη Θεσσαλονίκη πρόσφατα, σε μόλις δύο μέρες, έγιναν αστυνομικές επιχειρήσεις – γιουρούσια, όπου ελέγχθηκαν 293 άτομα και έγιναν 12 μόλις προσαγωγές, χωρίς να μάθουμε αν αυτές οι λίγες προσαγωγές μετατράπηκαν σε συλλήψεις. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ.: «Σκοπός ήταν η συλλογή στοιχείων και η χαρτογράφηση της κίνησης ανηλίκων που ενδεχομένως εμπλέκονται σε περιστατικά παραβατικότητας».

Για να γίνει αποδεκτή αυτή η κατεύθυνση, αξιοποιούν επιπλέον το κάλπικο δίλημμα «αυταρχική ή αντιαυταρχική εκπαίδευση» και εμφανίζουν ως υπεύθυνους για τη σημερινή κατάσταση όσους αντιδρούν στην καταστολή και «δεν εμπιστεύονται την αστυνομία».

Τα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί ο καπιταλισμός, όπως η εγκληματικότητα, μπορούν να επιλυθούν ουσιαστικά μόνο στη σοσιαλιστική – κομμουνιστική κοινωνία.

Αυτό δεν σημαίνει ότι παραιτούμαστε από τη διεκδίκηση άμεσων και αναγκαίων μέτρων βελτίωσης της κατάστασης και άμβλυνσης των συνεπειών για τα παιδιά και τις οικογένειές τους, την ολοκληρωμένη προστασία των παιδιών και εφήβων, στο πλαίσιο της οποίας πρέπει να αντιμετωπιστεί και η νεανική παραβατικότητα. Αντίθετα κλιμακώνουμε τον αγώνα μας σε αυτή την κατεύθυνση.

Η τραγική υποστελέχωση, απαξίωση, σχεδόν ανυπαρξία υποστηρικτικών δομών πρόληψης και αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας είναι αυτό που χαρακτηρίζει όλη την κλίμακα εκκόλαψης και εκδήλωσης της νεανικής βίας, από το σχολείο μέχρι το Δικαστήριο και τις Φυλακές Ανηλίκων.

Αποκαρδιωτική είναι η κατάσταση και στις Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων, ενός σημαντικού θεσμού που ασχολείται τόσο με τους ανήλικους θύτες όσο και, προληπτικά, με τους ανήλικους που διατρέχουν τον κίνδυνο να γίνουν θύτες ή θύματα αξιόποινων πράξεων. Για όλη την Αττική, εκτός του Πειραιά, υπάρχουν 13 μόνο επιμελητές ανηλίκων. Οπως αναφέρει το συνδικαλιστικό τους όργανο, η κατάσταση «αγγίζει το όριο της αδυναμίας να ανταποκριθούν στο πλήθος των εισερχομένων υποθέσεων».

Πολλά από τα παιδιά που εμπλέκονται στον κύκλο της παραβατικότητας είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών, ακόμη και τοξικοεξαρτημένα ή έχουν σοβαρά ψυχολογικά, ακόμη και ψυχιατρικά προβλήματα. Ηδη, πριν ακόμη περάσει η κυβερνητική μεταρρύθμιση που διαλύει τη δημόσια Ψυχική Υγεία, την πρόληψη και απεξάρτηση, η κατάσταση ήταν τραγική. Οι διαθέσιμες κλίνες για ανηλίκους είναι ελάχιστες και ο χρόνος αναμονής μεγάλος, αναμονή που αποτελεί παράγοντα επιδείνωσης της κατάστασης του ανηλίκου, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Το πρώτο 8μηνο του 2024 σχηματίστηκε δικογραφία σε βάρος 8.978 ανηλίκων, ενώ για την ίδια περίοδο το 2023 οι ανήλικοι ήταν 6.157.

Μελετώντας τα στοιχεία, παρατηρούμε ότι οι μισές συλλήψεις αφορούν παραβιάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, χωρίς να το υποτιμούμε (3.221) και παραβιάσεις των νόμων «περί αλλοδαπών», δηλαδή προσφύγων – μεταναστών επειδή δεν είχαν χαρτιά (1.168 συλλήψεις). Στις συλλήψεις περιλαμβάνονται και ανήλικοι τουρίστες.

Στους αριθμούς που περιφέρονται τρομοκρατικά στον δημόσιο διάλογο, δεν γίνεται κάποια ποιοτική κατηγοριοποίηση των αδικημάτων, «τσουβαλιάζονται» περιστατικά μείζονος και ήσσονος σημασίας. Στις συλλήψεις για παραβιάσεις της νομοθεσίας περί ναρκωτικών, δεν γίνεται καμία αναφορά για το αν πρόκειται για χρήστες ή και εξαρτημένους ανηλίκους, άρα χρειάζονται μια άλλη αντιμετώπιση.

Επιπλέον, οι συγκρίσεις που οδηγούν στα συμπεράσματα για αλματώδη αύξηση της νεανικής παραβατικότητας γίνονται με το 2020, μια ιδιαίτερη χρονιά λόγω πανδημίας και lockdown.

Τέλος, δεν δίνονται καθόλου στοιχεία για το πόσοι από τους ανηλίκους που συνελήφθησαν παραπέμφθηκαν στη Δικαιοσύνη και σε πόσους επιβλήθηκαν, τελικά, σωφρονιστικά ή αναμορφωτικά/θεραπευτικά μέτρα, δεν υπάρχει follow-up.

Το πρόβλημα είναι υπαρκτό, παρατηρείται ορισμένη αύξηση της νεανικής παραβατικότητας, που χρειάζεται αφενός να δοθεί στις σωστές της διαστάσεις και αφετέρου να αποτελέσει αντικείμενο ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στον αντίποδα των κυβερνητικών μέτρων.

Δεν πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο. Εκδηλώνεται – και μάλιστα με μεγαλύτερους αριθμούς και βιαιότητα – σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο που τον χαρακτηρίζει η αυξανόμενη φτωχοποίηση, η περιθωριοποίηση μεγάλων κοινωνικών ομάδων, η κυριαρχία της βασικής αρχής του συστήματος της εκμετάλλευσης «τα κέρδη τους πάνω από τις ζωές μας». Η απάντηση των αστικών κυβερνήσεων (π.χ. Γαλλία, Σουηδία) είναι πανομοιότυπη: Περισσότερη καταστολή και ποινικός αυταρχισμός.

Δεν θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε:

Πηγή του προβλήματος είναι η εκμεταλλευτική κοινωνία του ανταγωνισμού, της βίας της εκμεταλλεύτριας τάξης, της βίας από τη στέρηση βασικών αγαθών που κυκλοφορούν και διαφημίζονται προκλητικά, της βίας από το «γκρίζο» και μίζερο σχολείο, της βίας των ιμπεριαλιστικών πολέμων και της εξοικείωσης με το αίμα των λαών, των παιδιών της Παλαιστίνης, του Λιβάνου να τρέχει.

Οσο αυξάνονται οι κοινωνικές ανισότητες, τόσο θα πολλαπλασιάζονται τέτοιου είδους αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Μέσα σε αυτή την κοινωνία, εκδηλώνεται πολύμορφα η διαβρωτική επίδραση της αστικής ιδεολογίας που επηρεάζει πιο έντονα τα παιδιά. Καλλιεργούνται στρεβλά πρότυπα και σάπιες αξίες, προβάλλεται ο ατομισμός και ο «ατομικός δικαιωματισμός» σαν διέξοδος, τα ατομικά δικαιώματα απογυμνώνονται από το κοινωνικό τους περιεχόμενο, η ταξική πάλη υπονομεύεται.

Το ίδιο το σύστημα μαθαίνει στα παιδιά ότι πρέπει να είναι σκληρά και ανταγωνιστικά για να επιβιώσουν, να αναγνωριστούν και να «αριστεύσουν» σε κάποιον τομέα – ας είναι και στο φάσμα της παραβατικότητας – να εξοντώσουν τον αδύναμο. Το ίδιο αυτό σύστημα καλλιεργεί και την αδιαφορία απέναντι στην κοινωνική αδικία, στον πόνο του άλλου, καλλιεργεί τον ρατσισμό, την οπαδική βία, στρατολογεί νέα παιδιά από την πλευρά της αντίδρασης, είτε για να τα κάνει ακίνδυνα για το σύστημα ή για να τα χρησιμοποιήσει ενάντια στην ταξική, πολύ περισσότερο την επαναστατική πάλη. Από κοντά και η σαβούρα του διαδικτύου και της υποκουλτούρας που εξυμνεί τον εύκολο πλουτισμό, τις κακοποιητικές συμπεριφορές, την εκμετάλλευση και συντριβή του αδύναμου.

Οι, όντως, αποκρουστικές και συχνά σοκαριστικές εικόνες έντονης βίας μεταξύ ανηλίκων δεν είναι παρά η αποτύπωση μιας κοινωνίας που σαπίζει.

Το Κόμμα, η ΚΝΕ, παλεύοντας για μια άλλη κοινωνία, τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό, δείχνουν τον δρόμο του αγώνα για μια ζωή με δικαιώματα για την εργατική τάξη, τη νεολαία και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Μέσα από τον αγώνα διαμορφώνονται πρότυπα συμπεριφοράς, όπως η συλλογικότητα, μαχητικότητα, η αγωνιστική στάση απέναντι στα προβλήματα της ζωής, η αναζήτηση της ολόπλευρης μόρφωσης και του ποιοτικού πολιτισμού, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, η ταξική υπερηφάνεια, η ευαισθησία απέναντι στους ανθρώπους της τάξης μας, ειδικά τους πιο αδύναμους, ακόμη και στα σκουντουφλήματά τους και η αδιαλλαξία απέναντι στον ταξικό αντίπαλο. Αυτός ο αγώνας, με ένα τέτοιο περιεχόμενο, είναι «σχολείο» για μια συνολικά άλλη στάση ζωής.

Οι κομμουνιστές μπορούν και πρέπει να πρωτοστατήσουν, με την πολύπλευρη αλλά και πιο εξειδικευμένη στο πρόβλημα δράση τους, ώστε να βοηθήσουν και αυτά τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών που έχουν μπει στη «μαύρη τρύπα» της παραβατικότητας και, κυρίως, τα άλλα που κινδυνεύουν να μπουν, παιδιά που βγάζουν με λαθεμένο τρόπο τον θυμό τους, να ξεφύγουν από την «κόλαση».