Βισουάβα Σιμπόρσκα (Wisława Szymborska) 2 Ιουλίου 1923 – 1 Φεβρουαρίου 2012

Η Βισουάβα Σιμπόρσκα (Wislawa Szymborska) γεννήθηκε το 1923 στο Κούρνικ της Πολωνίας (περιοχή της επαρχίας Πόζναν) κι από εκεί μετακινήθηκε στα οκτώ της χρόνια στην Κρακοβία, τόπο μόνιμης διαμονής της έκτοτε, ως το θάνατό της, την 1η Φεβρουαρίου του 2012, σε ηλικία 88 ετών. Σπούδασε φιλολογία και κοινωνιολογία στο φημισμένο πανεπιστήμιο της πόλης και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ποίηση το 1945. Μέχρι το 1996, που της απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, είχε εκδώσει μόλις εννέα ποιητικές συλλογές και τέσσερα βιβλία με δοκίμια, ενώ μετέφρασε έμμετρη γαλλική ποίηση και για ένα διάστημα (1967-1972) σχολίαζε τακτικά άσημους μάλλον ξένους και Πολωνούς λογοτέχνες. Τιμήθηκε με το Φιλολογικό Βραβείο της Κρακοβίας (1995), το Πολωνικό Κρατικό Βραβείο για την Τέχνη (1963), το Βραβείο Γκαίτε (1991) και το Βραβείο Χέρντερ (1995) και υπήρξε διδάκτορας της Τέχνης, τιμής ένεκεν, στο Πανεπιστήμιο του Πόζναν. Ανήκει μαζί με τους Ζμπίγκνιεβ Χέρμπερτ και Ταντέους Ρουζέβιτς στην κορυφή της πυραμίδας των μεταπολεμικών εκπροσώπων της λεγόμενης “Πολωνικής σχολής της ποίησης”, παρότι η αναγνώρισή της στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στον αγγλοσαξονικό χώρο έγινε πολύ αργότερα απ’ αυτούς.

Η Σιμπόρσκα από νωρίς διαγράφει το ποιητικό της κλίμα, γράφοντας ότι “δανείζεται λέξεις που βαραίνουν από πάθος και μετά προσπαθεί να τις κάνει να δείχνουν ελαφρές”. Η κλασικότροπη κομψότητα στον χειρισμό και την ανάπτυξη του ποιητικού της υλικού συνδυάζεται με μιαν ανάλαφρη προσέγγιση των πραγμάτων και έναν απατηλά εύθυμο σκεπτικισμό, όπου υφέρπει η επώδυνη συνείδηση της ανθρώπινης συνθήκης και περιπέτειας στον κόσμο, αλλά και η ζωντανή, εις πείσμα της θνητής μας μοίρας και της ιστορίας (όπου επαναλαμβάνεται συνήθως η τραγωδία), ελπίδα. Γιατί, για τη Σιμπόρσκα, ο κόσμος, παρά την ανασφάλεια, τον φόβο και το μίσος που εκτρέφει και καλλιεργεί η ανθρώπινη φύση μας, δεν παύει να προκαλεί και να εκπλήσσει, κι η φύση μαζί με την τέχνη παραμένουν πάντοτε οι καλύτεροι μεσίτες γι’ αυτό το όραμα (όπως κατέληξε στην εκδήλωση για την απονομή του Νόμπελ: “Οι ποιητές, φαίνεται, θα έχουν πάντοτε πολλή δουλειά”).

Κάποια από τα ποιήματα της Σιμπόρσκα, γραμμένα σε ανύποπτο χρόνο, αποκτούν μια δραματική επικαιρότητα σήμερα που ολόκληρη η ανθρωπότητα βιώνει το άγχος της τρομοκρατίας με μοναδική ένταση, και είναι δείγματα της βαθιάς ηθικής συνείδησης και εγρήγορσης που διατρέχει τελικά όλο το ποιητικό της έργο.

Goethepreis [Stadt Frankfurt am Main] 1991

Herder-Preis 1995

Νόμπελ Λογοτεχνίας 1996

Από κάθε εκατό ανθρώπους,

αυτοί που πάντα ξέρουν πιο καλά:

πενήντα δύο

Αβέβαιοι για κάθε βήμα:

όλοι σχεδόν οι άλλοι

Πρόθυμοι να βοηθήσουν,

αν δεν τους παίρνει χρόνο:

σαράντα εννιά

Πάντοτε καλοί,

γιατί έτσι είναι φτιαγμένοι:

τέσσερις – άντε, ίσως πέντε

Ικανοί να θαυμάζουν χωρίς φθόνο:

δεκαοχτώ

Οδηγημένοι σε σφάλματα

λόγω της νιότης (που περνά):

εξήντα, πάνω κάτω

Όσοι δεν είναι για να μπλεχτείς μαζί τους:

τέσσερις και σαράντα

Αυτοί που ζουν σε φόβο μόνιμο

από άνθρωπο ή πράγμα:

εβδομήντα επτά

Ικανοί για ευτυχία:

είκοσι-κάτι, το πολύ

Άκακοι μόνοι τους,

γίνονται άγριοι μέσα σε πλήθος:

πάνω απ’ τους μισούς, βεβαίως

Βάναυσοι

όταν οι συνθήκες το απαιτούν:

ας μην το ξέρουμε καλύτερα,

ούτε και στο περίπου

Σοφοί εκ των υστέρων:

όχι πολλοί περισσότεροι

απ’ όσους είναι σοφοί εκ των προτέρων

Δεν παίρνουν τίποτα από τη ζωή, μονάχα πράγματα:

τριάντα

(αν και θα ήθελα να κάνω λάθος)

Κουλουριασμένοι από τον πόνο

χωρίς φακό μες στο σκοτάδι:

ογδόντα τρεις, αργά ή γρήγορα

Αυτοί που είναι δίκαιοι:

μάλλον λίγοι, τριάντα πέντε

Αλλά αν απαιτείται προσπάθεια κατανόησης:

τρεις

Συμπόνιας άξιοι:

ενενήντα εννιά

Θνητοί:

και οι εκατό στους εκατό –

μέγεθος πάντοτε αμετάβλητο ακόμα